ÂŞIK VEYSEL (ö. 1393/1973)

GİRİŞ 

İnsanlığın başlangıcından bu yana her insan, kendi ruh dünyalarında güzellikleri/estetiği aramıştır. Baz insanlar görme ve bazı insanlar da işitme duygularına ağırlık vermişlerdir. Görme duygularına önem verip o alanda güzellikleri arayanlar, manzaralara bakarak haz almışlardır. O duygularla resim yapma duygu ve sanatı gelişmiştir. İşitme duygusuna önem verenler ise, tabiatın çeşitli seslerinden haz almış, taklit etmiş ve duygularını ona göre saz, şiir, şarkı ve türkü ile dile getirmeye çalışmışlardır. İnsanlık tarihi boyunca bu alanlarda çeşitli gelişmeler yaşanmıştır. Ona göre her toplumda kendine has halk edebiyatı gelişmiştir. Halk şiirleri, bu edebiyatın önemli eserlerindendir. Âşık Veysel’in de bu alanda önemli bir yeri vardır. Bu yazımızda kısaca onun hayatını ve hayata yansıyan bazı ifadelerini okuyucularımıza arz etmeye çalışacağız.

I – ÂŞIK VEYSEL’İN HAYATI

Halk şairi olarak meşhur olan Âşık Veysel, muhtemelen 1894 yılları civarında Sivas’a bağlı Şarkışla ilçesine bağlı Sivrialan köyünde dünyaya gelmiştir. Onun babasının adı Ahmet ve anasının adı Gülizar’dır. O, 7 yaşında iken geçirmiş olduğu çiçek hastalığı nedeniyle sağ gözünü ve daha sonra geçirmiş olduğu bir kaza nedeniyle de sol gözünü kaybetmiştir. On yaşında saz çalmaya başlayan Âşık Veysel, soyadı kanunu çıktıktan sonra, Şatıroğlu soyadını almıştır.

Ahmet Kutsi Tecer, 5 Ocak 1931 tarihinde Sivas’ta Âşıklar Bayramı adı ile bir etkinlik düzenlemiş ve bu etkinliğe Âşık Veysel’in de olduğu on beş aşığı çağırmıştır. Âşık Veysel onun aracılığıyla bir süre Köy Enstitülerinde saz öğretmenliği yapmıştır. O, sırasıyla Arifiye, Hasanoğlan, Çifteler, Kastamonu, Yıldızeli ve Akpınar Köy Enstitülerinde bulunmuştur. Âşık Veysel, 1933 tarihinden sonra elinde sazı ile hemen hemen bütün yurdu dolaşmıştır. İlk olarak 1944 yılında onun “Deyişler” adlı şiir kitabı Ankara’da Halkevleri Genel Merkezi tarafından yayımlamıştır. Onun şiirleri daha sonra 1949 tarihinde “Sazımdan Sesler” bir kitapta bir araya getirilmiştir. Âşık Veysel, 1970 yılında bütün şiirlerini bir araya getirmiş ve “Dostlar Beni Hatırlasın” adlı kitabında yayımlamıştır. Kendisine 1965 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından özel bir kanunla aylık bağlanmıştır. Âşık Veysel’in Ali adında bir ağabeyi ve Elif adında bir kız kardeşi vardı..

Âşık Veysel’in şiirleri, konu bakımından zengin bir çeşitliliğe sahip bulunmaktadır.

Âşık Veysel, 21 Mart 1973 tarihinde doğduğu köy olan Sivrialan’da vefat etmiş ve aynı köyde defnedilmiştir. Onun ölümünden sonra evi, içindeki bütün eşyaları ile korunarak müze haline getirilmiştir. O, her sene ölüm yıl dönümlerinde köyünde yapılan törenlerle anılmaktadır.^[1][1]

II – ÂŞIK VEYSEL’İN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER

Âşık Veysel’in “Dostlar Beni Hatırlasın” adlı kitabında çok sayıda şiirlerine yer verilmiştir. O, şiirlerinde edep ve edebiyatı ruh ve beden gibi kaynaştırmıştır. Onun, insanlara çok yönlü mesajlar veren şiirlerinden bazı örnekler şöyledir:

Allah birdir peygamber hak

Rabbül âlemindir mutlak

Senlik benlik nedir bırak

Söyleyim geldi sırası

…..     …..     …..

Kürt’ü, Türk’ü ve Çerkez’i

Hep Âdemin oğlu kızı

Beraberce şehit gazi

Yanlış var mı ve neresi

…..     …..     …..

Kur’an’a bak İncil’e bak

Dört kitabın dördü de Hak

Hakir görüp ırk ayırmak

Hakikatte yüz karası^[2][2]

III – DEĞERLENDİRME 

Âşık Veysel’in bu şiirlerinde İslam/tevhid inancının özü dile getirilmiştir. Her şeyden önce İslam inancında Allah’ın varlığına ve birliğine inanmak, iman esaslarının başında gelmektedir. Bütün iman esaslarına bir uç, bir zirve oluşturmak gerekirse, o zirve, Allah inancı olacaktır. Çünkü bütün inanç esasları, onda toplanmaktadır. Âşık Veysel, “Allah birdir peygamber hak” derken, buna işaret etmiş bulunmaktadır. O, “Rabbül âlemindir mutlak” derken, Allah’ın bütün âlemlerin rabbi oluğunu vurgulamıştır. Kur’an-ı Kerim, 114 sureden oluşmaktadır. Sıraya göre ilk sure, Kur’an-ı Kerim’in özeti durumunda olan Fatiha suresidir. Bu surenin başında, Allah’ın “Rabbül âlemin” yani tüm âlemlerin rabbi olduğu anlatılmaktadır. Günümüz İslam âlemi bunun sırrını idrak edip o inanç ve edeple hareket ese, her türlü sosyal problemlerini aşarak toplumsal uzlaşı ve barışı elde eder. Âşık Veysel, bunu çok güzel bir duygu ile dile getirmiştir. Ondan sonraki mısralarında da bunun bir nevi izahını yapmıştır. Ayrıca bu inanç, tüm kutsal kitaplarda aynı şekildedir.

SONUÇ 

Bir halk şairi olan Âşık Veysel, insan hayatını ve onun sosyal yapısını çok yönlü ele almış ve edebi bir üslupla açıklamalarda bulunmuştur. Onun da bu şiirlerinde dile getirdiği gibi, İslam inancında/Kur’an-ı Kerim’in açıklamalarında Allah’ın tüm âlemlerin rabbi olduğu ilkesi esastır. Ona göre Türk, Kürt, Arap, şu, bu problemi yoktur. Çünkü Allah herkesin rabbidir. Kur’an-ı Keri ve diğer hak kitaplarda haber verildiği gibi Hak, Allah’ın adıdır ve her insanın hakkı kutsaldır ihlal edilemez. Sosyal hayatında her alanında hak, hukuk ve adalet herkes için eşit bir şekilde uygulanırsa, problem diye bir şey söz konusu olamaz. Problem, Müslüman geçinip de hak, hukuk ve adalete uymamaktan kaynaklanmaktadır. Unutmayın! Allah yalnız sizin rabbiniz değildir!

“EY MÜSLÜMAN GEÇİNENLER! KUR’AN VE SÜNNETE KULAK VERMİYORSANIZ, BARİ ÂŞIK VEYSEL’İN YUKARIDAKİ SÖZLERİNE KULAK VERİNİZ!”

Herkese selam, saygı ve hürmetler.

Anahtar Kelimeler: Âşık Veysel, Kur’an, hak, insan.

Prof. Dr. Nurettin Turgay

^[3][1] Âşık Veysel, Dostlar Beni Hatırlasın, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 2001, s. 5 vd.;

^[4][2] Veysel, Dostlar Beni Hatırlasın, s. 58.