Demokratik Düşüncenin Etkinliği

Türkiye, birçok olumlu ve olumsuz gelişmelerin etkisiyle oldukça dinamik bir toplum olma yolunda görünüyor. Bir yanda toplumsal duyarlılık son derece ileri seviyelere ulaşırken; diğer yanda da Siyasi sistemin mekanikliğinden kaynaklanan suni ve yapmacık tutumlar, eski siyasi kavgalar dönemlerini hatırlatacak şekilde katılaşma eğiliminde.  Bütün bu olayları değerlendirirken, halkın yönetimi diye kısaca ifadelendirilen yönetim ideali üzerinde tartışmakta faydası olacaktır.

Demokrasi, batı’da gündeme gelmiş bir kavram. Aslında halka tanınan yönetim hakkının, seçim ve kontrol mekanizmasına yansıması olarak özetlenebilir. Ama, batı’daki uygulama, bu hakkın herkese eşit bir şekilde dağıtılmadığını ve demokrasilerde seçimlere katılma konusunda çeşitli adaletsizliklerin yapıldığı olaylarla karşılaşılmış. Bu yüzden batı siyaset bilimcileri, demokrasinin sadece seçimle bitmediğini, yöneticilerin haklarına halkın sahip olunması gerektiğini öne sürmüşlerdir. Bu arada, demokratik sistemdeki bazı kurum ve kuruluşların çeşitli şekillerde halkı etkilediği ve onların tercihlerini yönlendirdiği de, demokrasiyi etkisiz hale getiren bir başka özellik olarak görülmüştür.

     Buradan varmak istediğim nokta şu: Hakikat, elbetteki bir tanedir. Siyasi literatürde gerçek hakikat ise, halkın hak ve yetkilerini en iyi şekilde kullanabildiği adaletli bir sistemin varlığıdır İşte böyle bir noktada, hakikati sadece Batı’nın bulduğunu kabul edemeyeceğimiz gibi, siyasi sistem açısından en ideal şeklin de demokrasi olduğunu veya bu adın sürekliliğinin olacağını kabul etmek mümkün gözükmemektedir. Çünkü uzun siyasi tarih içinde demokrasi kavramına değişik eklemeler yapılması, demokrasi’nin ideal işlerliğe kavuşmasını engelleyen durumlar olduğunu kabul etmenin sonucudur.

 Tabii burada, insanın temel hak ve hürriyetlerinden vazgeçmek gibi bir niyet ve düşünce olamayacağı gibi, uluslararası demokratik haklar olarak gündeme gelen literatüre de karşı çıktığımız da anlaşılmamalıdır. Bununla birlikte, batı’daki tüm problemleri ve bu problemlere cevap mahiyetinde gelişen batılı demokrasiyi, tüm kurumları ve mantığı ile almak gibi sosyal kanunlara zıt bir olayın mümkün olamayacağını belirtmek gerekir. Tek kelime ile,  kelimelerin büyülü yapısına herşeyi bağlamak şeklindeki ilkçağ inançları,  günümüz problemlerine cevap verememektedir. Kaldı ki, Türk-Islam medeniyetinin uzun hayat dönemlerinde, yönetimde danışma’ya, adalat’e, bilgi ve maharet’e önem veren bir geleneğimiz bulunmaktadır. Yönetimin halka, kendini ifade etmesiyle ilgili, köklü ve derin bir hukuk tecrübemiz de  vardır.

Aslında meseleyi bu noktada bırakırsak, yine herhangi bir yere varamayacağız. Çünkü, konu bir doktrinin felsefi tartışmasından ziyade; o doktrine ait uygulamaların ne ölçüde gerçekleşebildiğidir. Yukarıdaki tartışmayı, ayrıca bir siyasi felsefe konusu yapabiliriz. Ama bu durum, problemin toplum hayatındaki olumsuz  sonuçlarını ortadan kaldırmaz.

Demokrasi, batılı dünyada  toplumsal hakların yaygınlaştırılması için  bir çözüm öngörmeyi hedeflemiştir. Fakat, toplumsal hakların ihlali; bazı  kural ve hukuk normlarının eksikliğinden kaynaklanmıyor. Daha çok; insanın kendini kontrol edecek ve ona, insani ve medeni bir dünya hazırlayacak değerlerin işlerlik gösterememesi sebebiyle  gerçekleşemiyor.

Yani, olayı sadece  bilgi veya sistem eksikliği olarak görüp, onu demokrasi veya bir başka ideoloji ile çözmeye çalışmak, sosyal problemleri dinamik yapısından uzakta çözmeye çalışmaktan başka bir sonuç vermemektedir.

Aslında, dünyanın en iyi sistemi bile olsa, ona işlerlik kazandıramadığınız zaman problemleri çözebilme imkanınız yoktur.  Çünkü, asıl olan insanı  “iyi niyet” ile donatabilmektir.  Eğer insan iyi niyeti oluşturacak ahlaki ve dini değerlere sahip değilse, onu iyiye yöneltecek hiçbir güç ve otorite yoktur. Bu yüzden, çeşitli doktrinlerle birçok meselenin çözüleceğini düşünmek, yeterli bir çıkış yolu olmamaktadır.

Prof. Dr. Sami ŞENER

Gelişen Olaylara İslami Bakışın Adresi