Kırgızistan: Japarov hapisten cumhurbaşkanlığına

Mirat Haber Ajansı

Milliyetçi politikacı Sadyr Japarov, Kırgızistan’ın erken cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ezici bir zafer aldı. Seçim, önceki hükümetin çöküşüyle tetiklendi. Kırgızistan Merkez Seçim Komisyonu’nun aktardığı ön sonuçlara göre, Japarov Pazar günü Orta Asya ülkesinde oyların neredeyse yüzde 80’ini kazandı. Bu durum, Rusya ile yakın müttefik bir komşunun seçimlerde ikinci tura gitmeyeceği anlamına geliyor. Bu arada veriler, Japarov’un en yakın rakibinin yüzde 7’nin altında bir oranla geride kaldığını gösterdi.

Japarov, sonuçların açıklanmasının ardından gazetecilere verdiği demeçte, zorluk ve kriz anında iktidarı ele geçirdiğini söyledi. Her şeyi düzeltmek için bir veya iki yılın yeterli olmayacağını, ancak istikrar olması şartıyla görevin üç veya dört yıl içinde yapılabileceğini söyledi. Japarov’un hapis cezası, 2010’ların başlarında Kanada’daki Centrera Gold tarafından işletilen dev Kumtor altın madenini kamulaştırma kampanyasından kaynaklandı. Geçen yıl iktidara geldikten sonra, yalnızca kârın adil bir şekilde bölünmesini sağlamaya çalışacağını söyledi. Japarov’un geleneksel sembollere ve değerlere yapılan atıfları, sağlık harcamalarını ikiye katlamak gibi vaatlerle birleştiren kampanyası, özellikle kırsal alanlardaki seçmenlerin ilgisini çekti.

Güçlü cumhurbaşkanı

Bazı muhalefet destekçileri, Japarov’un anayasayı otoriter olarak değiştirme planını kınadılar. Ancak, seçmenlerin yüzde 80’inden fazlası, cumhurbaşkanına daha fazla yetki vermek için anayasada reform yapma önerisini destekledi. Yüzde 10’dan biraz fazlası parlamenter yönetimi destekledi. Referandum oylaması, sokak protestoları sırasında birbirini izleyen iki diktatör başkanın iktidardan çıkarılmasının ardından, otoriterliği evcilleştirmek için 2010 yılında kabul edilen karma bir siyasi sistemin sonunu gösteriyor.

Japarov, Ekim ayında Cumhurbaşkanı Sooronbay Jeenbekov hükümetini deviren protestolar sayesinde yükseldi. Bir diğer eski devlet başkanı Almazbek Atambayev yolsuzluk suçlamasıyla tutuklandı. Geçen Ekim ayında patlak veren şiddetli protestolar bu sefer tersine döndü. 52 yaşındaki Japarov’u hapisten başbakan koltuğuna çıkardı ve tam zamanlı rol için aday olmadan önce geçici başkanlığı üstlenmesi ile sonuçlandı. Protesto kapsamında bir eyalet valisini kaçırmaktan uzun bir hapis cezasına çarptırılan Japarov, Ekim ayındaki ayaklanmalar nedeniyle karar bozuldu. 16 cumhurbaşkanlığı anketinde rakibini geniş bir farkla geride bıraktı. Bişkek’in merkez seçim komisyonu her iki oyda da yaklaşık yüzde 40’lık bir katılım bildirmişti.

Kırsal kesimde kahraman

Japarov’un muhalifleri, onu seçim öncesinde sindirme ve zorbalık taktikleri kullanmakla suçladıkları için seçimler gerilimli oldu. Ancak popülaritesi, özellikle bu ülkenin haklarından mahrum bırakılmış kırsal toplulukları arasında ona zaferi getirdi. Milliyetçi duruşun, Japarov’un başbakan olarak ilk hareketi, ulusal kimlik kartlarına etnik köken bilgilerini eklemekti. Ayrıca, Moskova ile yakın bir ilişki sürdürme sözü verdi ve bunu stratejik bir ortaklık olarak nitelendirdi. Rusya dağlık ülkede askeri bir hava üssü işletiyor ve burası yüzbinlerce Kırgız göçmen işçinin ana varış noktası. Komşu Çin de, yoksul ve ağırlıklı olarak Müslüman ulusun bir diğer önemli ticaret ortağı ve yatırımcısı.

Oy pusulasını başkent Bişkek’in bir banliyösünde kullandıktan sonra, Japarov istikrarı korumak için bütün grupları sonuçları kabul etmeye çağırdı. Kırgız ekonomisi, koronavirüs salgını ve bunun sonucunda ticaret ve seyahatte yaşanan aksaklıklar nedeniyle ağır bir şekilde tahrip edildi. 2 milyondan fazla Kırgız, yurtiçinde istihdam olanaklarının olmaması nedeniyle yurtdışında çalışmak zorunda kaldığı için umutsuz bir yatırım ihtiyacı içinde.