Mimar Sinan’ın kalfalığı: Süleymaniye camii ve külliyesi

Mimar Zeynep Aybüke Tiryaki

Mimar Sinan’ın kalfalık eserim dediği Süleymaniye; Kanuni Sultan Süleyman tarafından 1550-57 yılları arasında yaptırılmıştır. İstanbul’da Fatih ilçesinde, Süleymaniye caddesinde bulunmaktadır. İstanbul’da bulunan en büyük külliyelerden biridir.

Süleymaniye Camii; Klasik Osmanlı Mimarisi’ nin en önemli örneklerinden biri sayılabilir. Dört fil ayağı üzerine oturan caminin kubbesi 53 m yüksekliğinde ve 27,5 m çapındadır. Bu ana kubbe iki yarım kubbe ile desteklenmektedir.

Süleymaniye’de taş yapı teknolojisi yapının ana kütlesinde görüldüğü gibi bu hacmi örten kubbelerde de ustaca kullanılmış bir tuğla örgü teknolojisi dikkati çeker. Çok eski zamanlardan beri Ege-Akdeniz çevrelerinde kullanılan kubbeler dış mimariyi etkili kıldığı kadar iç mekân bütünlüğünü de sağlar. 27,50 m çapındaki ana kubbe, ağırlığını dört büyük destekle toprağa verirken bu örtünün açılma kuvveti dıştaki payanda kemerleriyle dengelenmiştir.

Cami avlusunun dört köşesinde birer minare bulunmaktadır. Bu minarelerin camiye bitişik iki tanesi üçer şerefeli ve 76 m yüksekliğindedir. Cami avlusunun kuzey köşesinde ve son cemaat yeri giriş cephesi duvarının köşesinde bulunan diğer iki minare ise ikişer şerefeli ve 56 m yüksekliğindedir.

Süleymaniye Cami’nin 4 minaresi olmasının nedeni; Kanuni’nin İstanbul’un fethinden sonraki dördüncü padişah olması; bu dört minaredeki 10 şerefinin de Osmanlının onuncu padişahı olmasıdır.

Cami, içindeki kandil islerini temizleyecek hava akımına uygun inşa edilmiştir. Cami içinde yağ lambalarından çıkan is ana giriş kapısının üzerinde bulunan is odasında toplanmaktadır ve toplanan isten mürekkep yapıldığı bilinmektedir. 

Cami, süslemeleri açısından sade bir yapıya sahiptir. Mihrap duvarındaki pencereler vitraylarla süslüdür. Mihrabın iki tarafındaki pencereler üzerinde yer alan çini madalyonlarda Fetih Suresi, caminin ana kubbesinin ortasında ise Nur Suresi yazılı bulunmaktadır. Caminin hattatı Hasan Çelebi‘dir.

Günün Mimarlık Terimi;

Kemer: Kemer mimaride herhangi bir açıklığı geçmek için kullanılan eğrisel biçimli strüktürel öğedir. Kavisli bir forma sahip olan kemerler kapı ve pencere gibi açıklıkların üstündeki ağırlığı yanlardaki ayaklara verir ve yük zemine sağlam bir şekilde aktarılmış olur. Bu nedenle kemer, yükün güvenli bir şekilde zemine aktarımında önemli işlevi olan bir taşıyıcı elemandır.

Süleymaniye Camii avlusunu çevreleyen kemerler “sivri kemer” tipindedir.