Erdoğan: Demokrasi Yerelde Başlar

Yerelde Katılımcı İstişare Kültürü Ne Kadar Yaygın?

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Cumhurbaşkanı Özel” TRT ortak yayınında, Serdar Karagöz ve Sermin Baysal Ata‘nın sorularını cevaplandırdı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 31 Mart 2019 Mahalli İdareler Seçimlerine yönelik olarak da şunları söyledi: “Eğer bir siyasî hareket ‘ben bir demokrasi mücadelesi veriyorum’ diyorsa önce yerel politikayı başarması lazım. Yerel politikayı başaramayanın geneli başarması mümkün değil. Yerel halkla kucaklaşma, halkla bütünleşme yeridir. Halkla bütünleşme yeri olduğu için orada bir defa halka eliniz değecek. Elektrik vereceksiniz, elektrik alacaksınız. Bunu başarmanız lazım. Bunu başaramıyorsanız zaten halk sizi sırtında taşımaya mecbur değil.”

YORUMUMUZ

Yerelde Katılımcı İstişare Kültürü Ne Kadar Yaygın?

İster, merkezde, ister yerelde olsun Kuran ve Sünnet ekseninde bir yönetim anlayışına sahip olan şuurlu idareciler, ümmetin sorunlarının çözümü konusunda ümmetin fertleri ile şu âyet-i kerimin mesajı doğrultusunda istişarede bulunur:

“Sen onlara sırf Allah’ın lütfu sayesinde yumuşak davrandın. Eğer kaba, katı kalpli olsaydın, hiç şüphesiz etrafından dağılır giderlerdi. Onları affet, onların bağışlanmasını dile, İŞ HAKKINDA ONLARLA İSTİŞARE ET (ONLARA DANIŞ), karar verince de Allah’a güven, doğrusu Allah kendisine güvenenleri sever.” (Ali İmrân, 3/159).

Yerelde istişare mekanizması, ilk önce yönetilen yerel halka rıfk ile muamele etmek yani yumuşak davranmakla başlar. Daha sonra onların dertleriyle ilgilenirken, karar alma mekanizmasına onlara da katılım imkânı ve hakkı vermek gerekmektedir. Katılım veya katılımcılık terimi, bir şeyden pay almak, bir şeyin içine girmek, bir şeye ortak olmak, bir şeyin aktörleri arasında yer almak gibi bir çok anlam taşımaktadır. Terimin fert ve grupların günlük davranış ve etkinliklerinden sosyal kurumlara ve sivil toplum kuruluşlarına varıncaya kadar uzanan geniş bir yelpaze içindeki bir takım olguları ve ilişkileri belirtmek üzere kullanılması, katılım kavramını daha da karmaşıklaştırmaktadır.

Katılımı yalnızca siyasî anlamda oy kullanma olarak değerlendirmek, katılım için çok kısıtlayıcı bir tanım olur. Buna göre katılım, yalnızca dar kapsamlı bir siyasî alanda mümkün olan bir aktivite olarak değil, aynı zamanda toplumsal ve kültürel alanlarda da gerçekleşebilen bir istişare kültürünün parçasıdır. Yerel katılım, kendi kendine gerçekleşmemekte; Müslümanların inanç ve tutumlarının, bilişsel yapılarının katılım davranışına uygun bir sosyalizasyon sürecine bağlı olarak geliştiği durumda söz konusu olabilmektedir.

“Yerelde Katılımcı İstişare Kültürü” Ne Demek?

Bu doğrultuda katılımcı istişare kültürü, Müslümanların kendileriyle ilgili, onları etkileyen fizikî çevre, program ve kurumlar düzeyinde üretilen kararlarda yer almaları ya da belirli bir çevrenin tasarlanması ve plânlanmasında, bir program ya da sonucun oluşturulmasında kendileriyle işbirliğine gidilebilmesi anlamına gelmektedir. Kuran ve Sünnete uygun olan katılımcı istişare kültürü, gündemi oluşturacak konulardan, bununla ilgili olarak ortaklaşa alınan kararlar ve uygulamalar ve bu uygulamaların denetimine kadar tüm aşamaları ilgilendiren bir süreçtir.

Siyasî anlamda katılımcı istişare kültürü, bir kararın hazırlanması, olgunlaştırılması, alınması ve uygulanması aşamalarından birine, bir kaçına veya bütününe o karardan doğrudan ya da dolaylı olarak etkilenecek yerel halkın imkân ve güçleri oranında katkıda bulunmasıdır. Kararın alınmasına niteliksel bir katkıda bulunmadan, alınan kararları oylayarak yapılan katılıma “sahte katılım”; kararların alınmasına katkıda bulunulmasına rağmen son sözü elit bir grubun verdiği karara katılma biçimine “kısmî katılım”; bir kararın oluşumuna katılanların hepsinin katkılarının eşit olduğu katılıma da “TAM KATILIM” denir. İslâmî ve en ideal anlamda katılımcı istişare kültürünün temel hedef ve gayesi, “TAM KATILIM”dır.

Katılımcı istişare kültürü, (yerel) demokrasinin gelişimine paralel olarak farklı olabilmektedir. Ancak ifade edildiği üzere en gelişmiş şekli tam siyasî katılımdır. Buna modern bir ifade ile (yerelde) katılımcı demokrasi de diyebiliriz. Katılımcı demokrasi anlayışında ise topluluğun bütün üyelerinin, önemli siyasî kararların alınma sürecine toplu olarak katıldıkları bir istişare/demokrasi sistemini ifade etmektedir. Fertlerin veya cemaatlerin içinde yer aldıkları siyasî sistemin karar alma süreçlerini etkilemek, yönlendirmek, idarede vazife almak veya nüfuz sahiplerini desteklemek maksadıyla, siyasî faaliyetlere katkıda bulunmaları, katılımcı istişare kültürünün yani katılımcı demokrasinin genel ilkelerindendir.

Velhâsıl-ı Kelâm

Katılımcı istişare kültürü, iyi bir idarî sistemin kurulması ve çıkar çatışmalarının giderilmesinde aslında bir araçtır. Ancak genel gâyesi olan daha sağlıklı ve daha çok tabana (yerel halka) dayanan yerel demokrasinin/istişare kültürünün tesisi için, çok önemli bir araçtır. Katılımcı istişare kültürü ile siyasî sistemin alacağı kararların ilgili kamuoyuyla birlikte alınması ve kamuoyunun karar süreçlerinin işleyişinden olabildiği ölçüde bilgi sahibi olması sağlanmakta ve bu yolla ferdin siyasî sisteme yabancılaşması önlenmektedir.

Daha fazla yurttaş katılımı ile birlikte (yerel/merkezî) yönetim, karar alma mekanizmaları, fertle ilgili eşitlik, yönetimi denetleme, bireysel hakların korunması, devletle ilgili bütünleşme, meşruluk, doğru karar alma, etkinlik şeklinde ifade edilen işlevlerin gerçekleşmesi amaçlanmaktadır. Bu şekilde (yerel) halkla birlikte karar verilince yönetimden sorumlu (yerel/merkezî) idareciler, Allah’a karşı kulluk görevlerini layıkıyla yerine getirmiş olmanın gönül huzuruyla akşamları yataklarında uyuyabilir. İlgili âyette Allah, böyle âdil (yerel) yöneticilere âdeta güven telkin etmektedir. “Karar verince de Allah’a güven, doğrusu Allah kendisine güvenenleri sever.” (Ali İmrân, 3/159).

Şimdi artık sorma zamanı geldi: Türkiye’de hangi belediye, yukarıda izah ettiğimiz şekilde yerelde katılımcı istişare kültürünü uygulamaktadır? Veya daha geniş bir çapta soralım: Türkiye’de katılımcı istişare kültürü yerelde ve merkezde ne kadar yaygın?

Gelişen Olaylara İslami Bakışın Adresi