Ortaköy Camii

Büyük Mecidiye Camii olarak da bilinen Ortaköy Camii Beşiktaş ilçesinde Ortaköy İskele Meydanı’nın kuzey ucunda yer almaktadır.

Bugünkü yapı, giriş kapısı üzerinde yer alan Zîver Paşa’nın yazdığı kitâbeye göre 1854’te Sultan Abdülmecid tarafından inşa ettirilmiştir.

19.yüzyıl’ın ikinci yarısında İstanbul mimarlık ortamına egemen olan önemli isimlerden biri de Balyan ailesidir. Bu ailenin üyeleri Osmanlı başkentinin anıtsal görüntüsünü yaratan yapıcılardır. Büyük Mecidiye Camisi’nin mimarı olarak birçok kaynakta Nigoğos Balyan adı verilmektedir.

Osmanlı mimarisinde Avrupa mimari üsluplarından etkilenme ya da taklit süreci 19.yüzyıl yapılarının tümüne egemen olmuştur. Özellikle sultan camilerinde bu değişme kolayca izlenir. Lale devrini izleyen Barok, Rokoko, Ampir, Neo-klasisizm akımlarının örneklerinden sonra yüzyılın ikinci yarısında Balyan ailesinin egemenliğindeki mimarlık ortamında her üslubun birbirine karıştığı bir seçmeci tasarım yaklaşımı benimsenmiştir. Bu yaklaşımda farklı üsluplara ait ayrıntıların aynı binada kullanılması söz konusudur. Büyük Mecidiye Camisi bu yaklaşımın en önemli örneklerinden biridir. Ağır taşıyıcı ayaklar arasındaki dalgalı cephe biçimi Barok etkisini abartılı biçimde yansıtır.

Büyük Mecidiye Camisi geç dönem Osmanlı dini mimarisinin özelliklerini sergileyen önemli bir örnektir. Dönemin getirdikleri ile Osmanlı dini mimarisinde yaşanan değişimler yenilikçi ancak geleneksel tutumundan vazgeçmeyen yeni bir cami modeli ortaya çıkarmıştır. 19. Yüzyıl’da yapılan camilerin çoğu aynı akımın eserleridir.

Büyük Mecidiye Camisi, döneminin mimari özelliklerini sergileyen öncü yapılardan biridir. Tek kubbe ile örtülü bir ibadet mekanı ile kuzey yönde ana kütleye bitişik son cemaat yeri ile bütünleşik hünkar kasrından oluşmaktadır. Ana cami mekanı ve hünkar kasrının oluşturduğu kompozisyon Kuzey – Güney aksına göre büyük ölçüde simetriktir. Caminin ana mekanı 12.25x 12.25 metre ölçülerinde kare plana sahiptir. Planın dört köşesine yerleştirilmiş taşıyıcı ayaklar birbirine askı kemerleriyle bağlanmıştır. Kare mekandan kubbeye geçişte dış kütlede de açıkça görülen pandantifler kullanılmıştır. Ana kütle düşey dikdörtgenler prizması biçiminde olup üzeri alçak dairesel kasnak üzerinde yükselen kubbe ile örtülüdür. Camide kare planı oluşturan tüm mimari elemanlar dış kütlede vurgulanmıştır.