Bütün İyi İnsanlar Birbirine Benzer

İyi insanlar, diğerkâmdır. Dünya ve ahiret işlerinde kardeşlerinin ve kardeş bildiklerinin çıkarlarını kendi çıkarından önde tutarlar, herkese fedakârca ve cömertçe yardımda bulunurlar, savaşta dahî yaralı bir esiri sırtında taşırlar.

İyi insanlar, güzel karakterlidir. Dünya, hayat ve insanlar hakkındaki düşünceleri güzeldir, buna binaen toplu taşıma araçlarında büyüklere yer verirler, komşulara yardım ederler, akraba ziyaretinde bulunurlar.

İyi insanlar, vicdanlıdır. Nefislerini hem nahoş arzulardan korurlar, hem de sürekli murakabeyle iç dünyalarını mamur ederler.

İyi insanlar, iyi kalplidir. Kalpleri zikrin meskenidir, ruhlarıyla barışıktırlar, şeytanın vesveselerinden uzaktırlar ve nefislerine düşmandırlar.

İyi insanlar, güzel huyludur. İnsanlara eziyet etmedikleri gibi, onlardan gelen eziyetlere de katlanabilirler.

İyi insanlar, sabırlıdır. Şikâyeti terk ederler, her hususta içten rıza gösterirler, kaderin tecellisini gönül hoşluğu ile kabullenirler.

İyi insanlar, ihtiyatlıdır. İleriyi düşünerek, hata yapmamak adına her hususta basiret ile tedbirli davranırlar. İstenilmeyen bir hâle düşmemek için, bazı hususlarda ihtiraz ederler, yani çekinceli davranış ve kaçınmada bulunurlar. Helallığı şüpheli olan şeylerden geri dururlar.

İyi insanlar, ihlaslıdır. Bir hayırlı iş yapınca bile bununla anılmak istemezler, bu yüzden saygı görmek istemezler. Hak Teâla’nın dışında amelinin sevabını kimseden beklemezler.

İyi insanlar, iyi insanlarla beraber olmaya meyillidir. Âriflerin bilgi ve tecrübelerinden yararlanırlar, ilmî meclislerden haz alırlar, maneviyat büyükleriyle sohbet etmeyi severler, onların eserlerini okurlar.

İyi insanlar, en faydalı korkuya sahiptir. Kötülük yapmayı engelleyen, günah işlemeyi önleyen ve hatta kötü düşünmeyi zihninden ve kalbinden atan bir manevî korkuya sahiptirler.

İyi insanlar, hakperesttir. Hakkın kulları, hakikatin erleri, adaletin savunucuları ve Hakka boyun eğenlerdendirler. Başkalarına faydalı olamasalar da en azından zarar vermezler, başkalarını sevindiremeseler de en azından üzmezler, övmeseler de en azından yermezler.

İyi insanlar, şereflidir. Adam suretiyle değil siretleriyle yani güzel hâl ve tavırlarıyla manen nihayetsiz terakki ve tekemmül kabiliyetinde olan güzel ve en şerefli insanlardır. Cenâb-ı Hakk’ın indinde en iyilerin ve kâmillerin derecesine ve makamına ulaşabilirler. Ala-yı illiyyin, yani yücelerin en yücesi bir makama, manevî yönden en ileri noktaya ulaşabilenlerin başında iyi ve imanlı insanlar gelir.

İyi insanlar, sebatkâr ve sabırlıdır. Başarıyı elde etmek için, bir meslekte, işte, davada ve(ya) bir fikirde sarsılmadan, inanarak devam ederler, başlanan hayırlı bir işin sonucunu alana kadar sabrederler, musibetlerin karşısında isyan etmezler. Sabrı âdeta Hz. Eyüp’den öğrenmişlerdir.

İyi insanlar, sevinçlidir ve huzurludur. Nefislerini daima kontrol altında tutabildikleri için, Allah’a kulluk görevlerini layıkıyla yerine getirebilirler. İhlasla amel edebildikleri için, kalbî huzur içinde olurlar ve sevinçlerini başkalarıyla paylaşırlar.

İyi insanlar, hıfz-ı lisan sahibidir. Kötü ve çirkin sözlerden dillerini muhafaza etme ve ihtiyaçtan fazla söz söylememeye dikkat ederler.

İyi insanlar, kanaatkârdır. Elinde bulunanlarla yetinmelerini bilirler, verilen nimetlerden razı olurlar, az veya çok rızkı her zaman mübarek sayarlar, dengeli ve sosyal duyarlı yaşarlar, ihtirastan ve israftan kaçınırlar.

İyi insanlar, iktisatlıdır. Nefsin bütün temayüllerinde ve ihtiyaçlarının temininde tasarruf ve itidal dairesinde hareket ederler, başkalarının nimetlerine göz dikmeyip kısmetine razı olurlar.

İyi insanlar, sevgi doludur. İçten yaşanan ve kendiliğinden gelişen ruhî derinliklerinin dışa yansımasının bir sonucu olarak başta Yaratan’a olmak üzere, insanlara, diğer varlıklara ve nesnelere karşılıksız, çıkarsız ve pazarlıksız muhabbet beslerler.

İyi insanlar, sevecendir. Haiz oldukları güven sayesinde şeref, saygı ve haysiyet kazanırlar, buna binaen Hak ve halk katında sevilirler.

İyi insanlar, hüsn-ü zan eder. Bir kimsenin veya bir hadisenin iyiliği hakkında vicdanî kanaat belirtiler ve müspet fikirde bulunurlar. Peşin hüküm vermekten çekinirler, önyargılı olmaktan kaçınırlar, suç veya zaafı sabit olmadıkça herkes hakkında olumlu ve güzel düşünceler beslerler.

İyi insanlar, rıfk sahibidir. Şiddet, kabalık ve sertlikten uzak kalarak, herkese karşı âdil, yumuşak, mülayim ve nazik tutum ve davranışlarda bulunurlar. Beşerî münasebetlerde dikkatli ve rikkatlidirler. Konuşmadan önce düşünürler ve konuştuklarında da Hak sözü söyleyerek, insanların kalplerini kazanırlar.

İyi inanlar, muhsindir. Hayır namına başkalarına gönülden maddî ve manevî yardımda veya ikramda bulunurlar. Yaptıkları işi, ihlâsla ve çok güzel yaparlar. İyiliklerde bulunmanın ve adaleti gözetmenin ötesinde, severek-benimseyerek daha fazlasını yapmak için gayret gösterirler. Muhtaçlara karşı cömert olurlar ve hak ettiklerinden daha fazlasını verirler. Kalbin gafletten uyanması ve manevî kirlerden arınması sonucu Yaratan’a kalben yakındırlar.

İyi insanlar, akl-ı selim sahibidir. Gözlemleyerek, düşünerek, tefekkür ederek, mukayese yaparak, hayal ederek, eğitim alarak veya nasihat dinleyerek, güzeli çirkinden, doğruyu yanlıştan ayırt edebilirler. Kâinatta ve kendilerinde olup bitenleri hakkıyla tefekkür eder, marifet ve muhabbet basamaklarında yol alırlar. Eza ve cefa verenlere, akl-ı selîm ile mukabelede bulunurlar, onlara kızıp öfkelenmek yerine affetmeyi tercih ederler, merhamet nazarıyla bakıp onların hayrını dilerler.

İyi insanlar, şükürde bulunur. Yaratan’a veya iyilikte bulunan bir kimseye teşekkürde bulunurlar, iyiliğe karşı sözlü veya fiilî olarak kıymetşinaslık gösterirler. Yaratan’ın insanlığa sunduğu nimetlere karşı, kalp, söz veya tefekkür ile memnunluk gösterirler.

İyi insanlar, iffetlidir. Ahlâk kaidelerine uyarlar, güzel ve iyi olarak bilinen her türlü müspet davranış, faaliyet ve iş yaparlar. Şehvanî ve nefsanî hislerini muhafaza ederler, bunları meşru zeminde, itidal üzere ve yerli yerinde kullanırlar. Namuslu, şerefli ve ahlâklı olma konusunda azamî derecede hassasiyet gösterirler. Arzu ve tutkularını aklının ve inancının kontrolünde tutarak, Allah ve insanlar nezdinde kendilerini küçük düşürecek davranışlardan sakınırlar.

İyi insanlar, mütevekkildir. Tedbiri bırakmaksızın Allah’a sığınırlar, O’na dayanır ve O’na güvenirler. Başlarına gelebilecek iyi veya kötü olarak yorumlanan neticeyi kabul ederler. Ne aşırı sevince, ne de aşırı üzüntüye kendilerini vermeden, her musibete isyan etmeden teslim olurlar ve bu hâlleriyle huzur bulurlar.

İyi insanlar, feraset ehlidir. Hadiselere dikkat ve rikkatle bakıp tecrübe ve deliller vasıtasıyla görüş, zan ve idrakte doğru düşünce ve kararlar alırlar. Zihnen ve kalben uyanık olmalarına bağlı olarak bir şeyi çabukça anlama kabiliyeti gösterdikleri gibi altıncı hisleriyle bir ilham eseri olarak hakikati görebilirler. Kalben aklederek, Hakkı Bâtıldan, doğruyu yanlıştan, faydalıyı zararlıdan ayırt edebilirler.

İyi insanlar, edeplidir. Nezaket, zarafet, kibarlık, incelik gösterirler, utanılacak hata ve ayıplardan uzak dururlar, her konuda haddini bilirler. Maarifi, kültürü, fazileti, erdemi bildikleri gibi bunları en güzel şekilde yaşarlar, Yaratan’ın hatırı için mahlûkata merhamet ederler.

Velhâsıl-ı Kelâm

İyi insanlar, güzel ahlâk sahibidir. Birbirlerine bu yönüyle ya tümüyle, ya da kısmen benzerler. Kimisi edepli ve iffetlidir. Kimisi âdil ve hakperesttir. Hangi ahlâkî kimliği taşısalar da nihayetinde iyilik ve güzellik noktasında hepsi birleşirler. Allah, nuranî özellikler taşıyan iyi kalpli güzel insanlarla beraber olmamızı nasip etsin ve bizleri de güzel insanlar olarak kabul etsin. Âmin.

Prof. Dr. Ali SEYYAR