Hz. İbrâhim’in Eşi Niye Güldü ve Çocuk Müjdesi Niye Ona Verildi?

“İbrâhimî Konukseverlik ve Meleklerin Tutumu” adlı bir önceki yazıda Hûd suresi 69.-70. ayetler bağlamında meleklerin insan görünümünde Hz. İbrâhim’i ziyaretlerinden, Hz. İbrâhim’in cömertliğinden, misafirlerin ikram almamasının Hz. İbrâhim’in nasıl etkilediğinden ve meleklerin onu nasıl rahatlattıklarından söz edilmişti. Bu yazıda ise şu soruların yanıtları aranacaktır: “Hz. İbrâhim kıssasında söz edilen ‘hanımının ayakta olması’ ve ‘gülmesi’nin hikmetleri nedir? Hz. İbrâhim’in eşine çocuk müjdesine ek olarak torun müjdesi de verilmesinin anlamı ne olabilir?” Bu soruların yanıtlarını Hûd suresi 71. ayet çerçevesinde aranmasının amacı, bu ayetlerden hareketle günümüz Müslümanlarına Kur’an yorum tarihimiz ışığında yön göstermektir. Zaten Kur’an kıssalarında nice ibretler vardır.

Hz. İbrâhim’e bir uyarı ya da kavmine helak gelmediği kesinleştiğinde Hz. İbrâhim’in hanımı da oradaydı: “O esnada hanımı ayakta idi ve (bu sözleri duyunca) güldü. Ona da İshak’ı, İshak’ın ardından da Ya’kūb’u müjdeledik.” (Hûd 11/71). Melekler insan görünümünde geldiğinde Hz. İbrâhim’in eşi için “hanımı ayakta idi” denilmesi, onun yemek getirme götürme işleri ile ilgilendiği, perde arkasında ayakta durduğu şeklinde yorumlandığı gibi namaz kıldığı şeklinde de yorumlanmıştır. Sonuncusu tercih edilirse onun gülmesi namazdan çıktıktan sonra olmalıdır. Hz. İbrâhim’in hanımının orada bulunmasını “İslam’da haremlik-selamlık yoktur.” görüşüne destek olarak kullananlar olduğu gibi haremlik-selamlık uygulamasının İslam’da olduğunu savunanlar, Hz. İbrâhim’in hanımının yaşlı olması nedeniyle bir arada oturmaya delil olamayacağını ileri sürmüşlerdir.

Hz. İbrâhim’in hanımının gülmesi, önceki ayet (Hûd 11/70) dikkate alındığında sapkın Lût kavminin cezalandırılacağını duyduğu için sevincinden dolayıdır. Bununla birlikte yok olacak bir kavme gülmeyi fıtrî bulmayan bir yaklaşım da vardır. Bu bağlamda Hz. İbrâhim’in eşinin tepkisiyle arada derece farkı olsa da Hz. Şuayb’ın helak olmuş kendi kavmine karşı acı hissetmemesi de fikir verici niteliktedir: “(Şuayb da) onlardan yüz çevirip şöyle dedi: Ey kavmim! Ben size Rabbimin bildirdiklerini ulaştırdım ve size öğüt verdim. Artık inkarcılar topluluğuna nasıl üzüleyim?” Diğer bir yaklaşıma göre Hz. İbrâhim’in eşinin gülmesi, meleklerin gelişlerinin Hz. İbrâhim ve kavmi ile ilgili olmadığını (yani Hz. İbrâhim’in kavminin helak edilmeyeceğini) duymasından dolayı mutluluk emaresidir. O, gelenlerin kötü niyetli kimseler değil, melekler olduğunu öğrendiği için rahatlamış ve gülmüş de olabilir.

Hz. İbrâhim’in eşinin gülmesinde meleklerin Hz. İbrâhim’e “Korkma!” (Hûd 11/70) demeleri dolayısıyla tehlikeli bir durumun olmadığının kesinleşmesi de rol oynamış olabilir. Hz. İbrâhim’in eşinin, misafirlerin ikramı geri çevirmelerini tuhaf bulduğu için güldüğü söylense de bu oldukça zayıf bir ihtimaldir; çünkü Hz. İbrâhim’i korkutan bir sahne, ona gülünç gelmiş olmasa gerektir. Hz. İbrâhim’in eşinin gülmesini, gücü yerinde olan Hz. İbrâhim’in insan görünümlü meleklerden korku duymasına bağlayanların görüşüne gelince ayet, Hz. İbrâhim’in yaşlı olduğunu zaten belirtmektedir. Dolayısıyla yaşlı birinin karşısında genç en az üç şüpheli kişiden korkması doğal bir şeydir ve bunda gülünecek bir şey yoktur.

Melekler, Hz. İbrâhim’in eşine ileri yaşta olmasına rağmen bir çocuk müjdesi vermiştir. Müjdenin Hz. İbrâhim’e değil de doğrudan eşine verilmesi, Hz. İbrâhim’in zaten Hacer’den bir çocuğunun olması nedeniyledir. Ayrıca kadınlar çocukları olacağında erkeklerden daha çok sevinir. Kaldı ki sonraki ayetten de anlaşılabileceği gibi Hz. İbrâhim’in hanımı oldukça yaşlıdır. Meleklerin Hz. İbrâhim’in hanımına, “İshak’ın ardından da Ya’kūb’u” müjdelemesi, Ya’kūb’un torun olarak müjdelenmesi anlamındadır. Ya’kūb müjdesi, o doğana kadar Hz. İbrâhim’in eşinin ölmeyeceğine işaret sayılmıştır. Ayrıca torun müjdesi, çocuk müjdesini pekiştirici bir role sahiptir.

Sonuç olarak Hûd suresi 71. ayetten yola çıkarak şunlar söylenebilir: Hz. İbrâhim’in eşi, sapkınca tutumları nedeniyle Lût kavminin cezalandırılacağı haberine sevinmiş olabilir. Çocuk müjdesinin Hz. İbrâhim’e değil de doğrudan ona verilmesi, çocuğu olmayanın Hz. İbrâhim’in olmamasından olmasından dolayıdır. Hz. İbrâhim’in zaten Hacer’den bir oğlu (Hz. İsmâil) mevcuttu. Hz. İbrâhim’in eşine bir de torun müjdesi verilmesinin aynı zamanda torununu görmek suretiyle “uzun yaşama müjdesi” olduğu şeklinde de yorumlanmıştır.

Anahtar kelimeler: Tefsir, Hz. İbrâhim, Lût kavmi, azap, müjde.