İSRAİL-FİLİSTİN ANLAŞMAZLIĞI İÇİN BASİT BİR REHBER

İsrail-Filistin Anlaşmazlığının Tarihi Arka Planı – 1

On binlerce insanı öldürdü ve milyonlarca insanı yerinden etti. Geleceği geçmişinde yatıyor. Onu masaya yatırıyoruz.

İsrail-Filistin çatışması onbinlerce kişinin hayatına mal oldu, milyonlarca insanı yerinden etti ve kökleri bir asırdan fazla bir süre önce gerçekleştirilen sömürgeci bir eyleme dayanıyor.

Filistinli silahlı grup Hamas’ın Cumartesi günü eşi benzeri görülmemiş bir saldırısının ardından İsrail’in Gazze Şeridi’ne savaş ilan etmesiyle birlikte, dünyanın gözleri bir kez daha bundan sonra ne olabileceğine keskin bir şekilde odaklanmış durumda.

Hamas savaşçıları, güney İsrail’deki birçok kasabaya düzenlediği saldırılarda 800’den fazla İsrailliyi öldürdü. Buna karşılık İsrail, Gazze Şeridi’nde binlerce Filistinlinin ölümüne yol açan bombalama saldırılarını başlattı, kara saldırısına hazırlık amacıyla Gazze sınırı boyunca birliklerini seferber etti. Ayrıca Pazartesi günü, Gazze Şeridi’nin “topyekün abluka altına alındığını” duyurdu; uluslararası hukuka göre savaş suçu anlamına gelen bir eylemle, zaten kuşatma altındaki bölgeye gıda, yakıt ve diğer temel malların tedariki durduruldu.

Gelişen bu olayların tohumları tarihte var.

Onlarca yıldır Batılı medya kuruluşları, akademisyenler, askeri uzmanlar ve dünya liderleri İsrail-Filistin çatışmasını zorlu, karmaşık ve çıkmaza girmiş olarak tanımladılar.

İşte dünyanın en uzun süredir devam eden çatışmalarından birini çözümlemek için basit bir rehber:

Balfour Deklarasyonu Neydi?

• 100 yılı aşkın bir süre önce, 2 Kasım 1917’de, İngiltere’nin o zamanki dışişleri bakanı Arthur Balfour, İngiliz Yahudi cemaatinin önde gelen isimlerinden Lionel Walter Rothschild’e hitaben bir mektup yazdı.
• Mektup kısaydı (sadece 67 kelime) ama içeriğinin Filistin üzerinde bugüne kadar hissedilen deprem etkisi vardı.
• İngiliz hükümetini “Filistin’de Yahudi halkı için bir ulusal yurt kurulması” ve “bu amaca ulaşılmasını” kolaylaştırma konusunda taahhüt altına alıyordu. Mektup Balfour Deklarasyonu olarak biliniyor.
• Aslında Avrupalı bir güç, Siyonist harekete, Filistin’i yani Arap yerlilerin nüfusun yüzde 90’ından fazlasını oluşturduğu bir ülke vaat etti.
• 1923’te İngiliz Mandası oluşturuldu ve 1948’e kadar sürdü. Bu dönemde İngilizler kitlesel Yahudi göçünü kolaylaştırdı – yeni sakinlerin çoğu Avrupa’daki Nazizm’den kaçıyordu – ve ayrıca protestolar ve grevlerle de karşı karşıya kaldılar. Filistinliler, ülkelerinin değişen demografik yapısı ve İngilizlerin topraklarına Yahudi yerleşimcilere devredilmek üzere el koyması karşısında alarma geçti.

1930’larda Ne Oldu?

• Artan gerilimler sonunda, 1936’dan 1939’a kadar süren Arap İsyanına yol açtı.
• 1936 Nisan’ında yeni kurulan Arap Ulusal Komitesi, İngiliz sömürgeciliğini ve artan Yahudi göçünü protesto etmek için Filistinlileri genel grev başlatmaya, vergi ödemelerini durdurmaya ve Yahudi ürünlerini boykot etmeye çağırdı.
• Altı ay süren grev, toplu tutuklama kampanyası başlatan ve İsrail’in bugün Filistinlilere karşı uygulamaya devam ettiği cezalandırıcı ev yıkımları gerçekleştiren İngilizler tarafından acımasızca bastırıldı.
•  Ayaklanmanın ikinci aşaması 1937 sonlarında başladı ve İngiliz güçlerini ve sömürgeciliğini hedef alan Filistin köylü direniş hareketi tarafından yönetildi.
• 1939’un ikinci yarısında İngiltere, Filistin’e 30 bin asker yığmıştı. Köyler havadan bombalandı, sokağa çıkma yasakları getirildi, evler yıkıldı ve idari gözaltılar ile yargısız infazlar yaygınlaştı.

• Buna paralel olarak İngilizler, Yahudi yerleşimci topluluğuyla işbirliği yaptı ve silahlı gruplar ve Özel Gece Ekipleri adı verilen, Yahudi savaşçılardan oluşan İngiliz liderliğindeki bir “gerilla bastırma kuvveti” oluşturdu.
• Devlet öncesi yerleşimci topluluğu olan Yishuv’a gizlice silahlar ithal edildi ve daha sonra İsrail ordusunun çekirdeği haline gelecek olan Yahudi paramiliter Haganah’ı genişletmek için silah fabrikaları kuruldu.
• Bu üç yıl süren isyanda 5 bin Filistinli öldürüldü, 15 bin ila 20 bin Filistinli yaralandı ve 5 bin 600’ü hapse atıldı.

BM’nin bölme planı neydi?

• 1947’ye gelindiğinde Yahudi nüfusu Filistin’in nüfusunun yüzde 33’üne ulaşmıştı, ancak toprakların yalnızca yüzde 6’sına sahiplerdi.
• Birleşmiş Milletler, Filistin’in Arap ve Yahudi devletlerine bölünmesi çağrısında bulunan 181 sayılı Kararı kabul etti.
• Filistinliler, verimli kıyı bölgelerinin çoğu da dahil olmak üzere Filistin’in yaklaşık yüzde 55’inin Yahudi devletine tahsis edilmesi nedeniyle planı reddetti.
• O dönemde Filistinliler tarihi Filistin’in yüzde 94’üne sahipti ve nüfusunun yüzde 67’sini oluşturuyordu.

• Devam edecek.

Çeviren: Zehra Kaya

Kaynak: https://www.aljazeera.com/news/2023/10/9/whats-the-israel-palestine-conflict-about-a-simple-guide