Gazze’yi Tanıyor muyuz?

Gazze’yi Tanıyor muyuz?

363 km² yüzölçümündeki Gazze şeridi 2,3 milyon nüfusa sahip. Tarih boyu Filistin’deki idarî birimlere bağlı kalmış; ticarî ilişkileri ise daha çok Mısır’la olmuş. Süveyş Kanalı’nın açılmasından önce Mısır, Suriye ve Anadolu’dan gelen ticaret ve hac yollarının birleşme noktası olarak hareketli günler yaşamış.

Müfessirler, Kureyş suresinde bahsedilen “yaz ve kış seferleri”nde kışın gidilen yerin Gazze olduğunu söylerler. Mekkeli tüccar kafilelerinden birinde Hz. Peygamber’in (s.a) büyük dedesi Hâşim b. Abdümenâf da bulundu ve Gazze’de vefat etti; kabri burada olduğu için şehre Gazzetü Hâşim de denir. Resulullah’ın (s.a) babası Abdullah da Gazze’ye gelen tacirlerdendi. Hz. Ömer (r.a) İslâm’dan önce Gazze’ye ticarî yolculuklar yapmıştı. Bedir Gazvesi’ne yol açan ticaret kervanı da Gazze’den dönmekteydi.

Gazze Hz. Ebû Bekir’in (r.a) hilâfeti zamanında fethedildi (634). İmam Şâfiî 767’de Gazze’de doğdu…

Uzun süre Müslümanların idaresinde kalan Gazze, 1149’da Kudüs’ü işgal eden Haçlıların eline geçti. Hittin Savaşı’ndan sonra Selahaddin Eyyubi tarafından geri alındı (1187). 1258’de Bağdat’ı işgal edip Abbâsî hanedanlığını yıkan Moğolların İslâm topraklarında ulaşabildikleri batıdaki en uç nokta Gazze’ydi. Şehir, Memlüklerin Aynicâlût Savaşı’nda Moğolları yenmelerinden (1260) sonra geri alındı. Ve Mısır’ın Osmanlılar tarafından fethine kadar (1517) onların idaresinde kaldı…

Yavuz Sultan Selim’e karşı savaşa hazırlanan Memluk Sultanı Kansu Gavri, Osmanlı ordusunu Şam taraflarında durdurmak üzere yola çıktığında önce Gazze’ye uğradı. Ancak Mercidâbık Savaşında ölmesi üzerine yerine geçen Tomanbay Osmanlı ordusunu Gazze’de durdurmak istediyse de şehrin düşmesini engelleyemedi. Osmanlı döneminde Gazze sancağı diğer Filistin şehirleri gibi Şam’a bağlı kaldı.

1649’da Gazze’yi ziyaret eden Evliya Çelebi, “Bu sancak gāyetü’l-gāye mâmur ve âbâdandır” der. Sayda Fransız konsolosu Chevalier d’Arvieux Gazze’de Arapça, Yunanca ve Türkçe konuşulduğunu söyler. 1783-1785 yıllarında bölgeyi dolaşan Fransız seyyah M.C. François Volney, Gazze’de çoğunluğun Müslüman olduğunu, yahudilerle hıristiyanların da azınlık durumunda kaldıklarını söyler.

Napolyon Mısır seferi (1798) sırasında Gazze’ye gelir. Ve Akkâ’da Cezzâr Ahmed Paşa karşısında bozguna uğrayarak bölgeyi terk eder…

Mısır’da isyan ederek payitahtı ele geçirmek amacıyla Anadolu’ya yürüyen Kavalalı Mehmed Ali Paşa, oğlu İbrahim Paşa’yı Gazze üzerine (Kasım 1831) ve oradan da Akkâ’ya yollar. Ancak buraları zapteden İbrahim Paşa 1841’de Kahire’ye geri dönmek zorunda kalır. Bölge tekrar Osmanlı hâkimiyetine alınır.

XIX. yüzyıl boyunca Suriye hacıları ve onlara katılan Anadolu hacıları karayolu ile Gazze’ye gelerek Akabe’ye inerler. Burada Mısır ve Kuzey Afrika hacıları ile buluştuktan sonra Kızıldeniz üzerinden Cidde’ye giderlerdi. Bu bakımdan Gazze-Akabe yoluna “Derb-i Gazze” denilmişti. Ancak 1869’da Süveyş Kanalı’nın açılması ile Mısır ve Kuzey Afrika hacıları Gazze yolunu terk ettiler. Ve şehir önemini kısmen yitirdi… Ancak 1904’deki idarî taksimatta burası yine Kudüs mutasarrıflığına bağlı kaldı; Kudüs ise doğrudan Dahiliye Nezâreti’ne bağlı idi. Bu dönemde bölgedeki kazalar Gazze, Yafa, Bi’rüssebi‘ ve Halîlürrahman’dır.

Gazze’de I. Dünya Savaşı sırasında İngiliz ve Osmanlı kuvvetleri arasında üç büyük çarpışma oldu; ilk ikisinde Osmanlı, üçüncüsünde İngiltere galip geldiler. 1917’de General Allenby Gazze’yi aldı ve Kudüs’e girdi. Böylece Filistin’de 400 yıl süren (1517-1917) Osmanlı hâkimiyeti sona erdi(TDV İslam Ansiklopedisi).

1948’de İsrail işgal rejiminin kurulmasıyla Filistin’e çok sayıda yahudi işgalci geldi; demografik yapı altüst oldu. İşgalcilere yer açmak için yurtlarından sürülen Filistinliler Gazze gibi şehirlere sığındılar…

1917-1948 arası İngiliz mandasında kalan Gazze Mısır’a bağlandı. 22 Eylül 1948’de Şam’da toplanan el-Lecnetü’l-Arabiyyetü’l-ulyâ li-Filistin, Kudüs şehri merkez olmak üzere bir Filistin devletinin kurulduğunu ve Gazze’nin geçici merkez kabul edildiğini açıkladı. İngiltere-Fransa 1956’da Mısır’a savaş açtı; onların yanında yer alan İsrail Gazze’yi işgal etti. 13 Eylül 1993’te imzalanan Oslo Barış Antlaşması uyarınca kurulması gereken bağımsız Filistin Devleti’ne ön hazırlık olarak İsrail 1994’te bölgeyi terketti; Gazze Filistin Millî Otoritesi yönetimine geçti. 2007’de yapılan seçimi Hamas’ın kazanmasından beri Aziz Gazze (Gazzetü’l-‘İzze) Hamas tarafından yönetilmekte ve savunulmaktadır.

Abdullah Yıldız

YAZARIN DİĞER YAZILARINI OKUMAK İÇİN BURAYA TIKLAYINIZ

MİRATHABER.COM – YOUTUBE