Dünyanın Dili

Yeryüzünde en yaygın kullanılan diller arasında hiç duymadığımız ve tahmin etmediğimiz büyük diller var. Bunları tasnif etmek ve öğrenmek, okullara sokmak gerekiyor. Dünya hangi dilleri konuşuyor, bunların en büyükleri hangileri ve hangi ailelere ait? Bu yazıda kısa dünya dillerine bakıyoruz.

Dil öğrenmek denildiğinde aklımıza İngilizce geliyor. Belki Almanca ve Fransızca’yı, dindarlar için Arapça’yı, girişimciler için Rusça’yı da ekleyebiliriz. Oysa dünyada dört binin üzerinde dil konuşulmakta. Bunların arasında yüzmilyonlar tarafından konuşulup hiç duymadığımız diller de var. Yaptığımız çalışmanın sonucunda dünyada en yaygın olarak kullanılan ve anadil olarak olsun iyi bilen yabancılar olsun, ülkemiz nüfusu ve üzerinde konuşanı olan 23 dil görüyoruz.

Milyarın üzerinde iki dil

Putonghua adı verilen standart ÇinceÇin’de, Tayvan’da, Malezya’da, Endonezya’da, Honk Kong’da, Singapur’da ve dünyada Çin ile iş yapan yerlerde kullanılmakta. 1 milyar ana dil 200 milyon yabancı dil olarak konuşanı var. Kendi Çin harfleri olan 10 binin üzerinde karakterden oluşan Hanci yazı sistemini kullanıyor.

Aynı sayıda konuşanı olan ancak anadil olarak 400 milyon olan İngilizcede eski İngiliz sömürgelerinde anadil, birçok bölgede de ortak dil olarak konuşulmakta. Bütün Batı Hristiyanları gibi Latin alfabesini kullanmakta.

Yarım milyarın üzerinde üç dil

İspanyolcabu üç dil arasında en yüksek anadil konuşanı olan, Avrupa, Latin Amerika, Afrika ve kısmen ABD’de konuşulan bir dünya dili. Batı Hristiyanlığının Latin alfabesini kullanıyor.

Aynı dilin farklı alfabelerde yazımı olan Hindive Urdudilleri yarı yarıya anadil ve ikinci dil olarak Pakistan’ın ve Hindistan’ın resmi dilleri olarak kullanılmakta. Nepal ve eski İngiliz sömürgelerinde de yerleştirilen Hindistanlı halk tarafından konuşulmakta. Orijinal olarak yalnızca Arap alfabesiyle yazılmasına rağmen 19. Yüzyılda İngiliz sömürgeciler Sanskrit harflerinin kullanımını benimsetti.

Arapça, bu üç dil arasında nispeten anadil konuşanı daha az olan ancak İslam dünyasının müşterek dini dili olarak kullanıldığından yaygın olarak anlaşılan Kuran lisanı.

Çeyrek milyara dayanmış beş dil

Çok duymadığımız Bengalidili Müslüman Bangaldeş’in resmi dili ve Hindistan’ın da Hindu Bengal eyaletinin resmi dili. Bu bölgeler İngilizler gelmeden dünyanın en zengin yerleriyken, İngilizler ayrıldığında dünyanın en fakir bölgesi ve açlıktan milyonların öldüğü bir felaket yerine dönüştü. Bir dönem Arap alfabesiyle yazılmasına rağmen Hindu Bengal harfleriyle yazılmakta.

Yine az bildiğimiz Bahasadili, küçük farklarla (ki bu farklar Batılı dil uzmanları tarafından bağımsızlıktan önce özellikle yapılıyor) Endonezya’nın ve Malezya’nın ana dili. Brunei Dar Üs Selam, Tayland ve Singapur’da da kullanılmakta. Eskiden Müslümanların alfabesi olan Arap alfabesiyle yazılırken bu yüzyılda Latin alfabesine geçildi.

İlk sömürge imparatorluğunu kuranların dili Portekizcede bugün Brezilya, Portekiz, Angola, Mozambik, Gine-Bissau ve Cape Verde gibi okyanus ada devletlerinde kullanılmakta. İspanyolca’ya yakın bir dil. Batı Hristiyanları gibi Latin alfabesi kullanıyor.

Rusça, daha az anadil konuşanı olmasına rağmen Demir Perde’den dolayı, eski Sovyet cumhuriyetlerinde de yaygın olarak kullanılmakta. Ortodoks Hristiyanların alfabesi olan Kiril alfabesi kullanılmakta.

Fransızcayalnızca 80 milyon kadar anadil kullanıcısı olmasına rağmen ikinci dil olarak ve ortak dil olarak özellikle Avrupa’da ve en çok da Afrika’da yaygın. Okyanus ada devletleri arasında da Fransızca konulan çok sayıda. Diğer yandan Kanada’nın da Fransızca konuşan özerk bölgesi var. Batı Hristiyanlarının Latin alfabesiyle yazılmakta.

Buraya kadar sıraladığımız en yaygın 10 dilden 4’ü Müslüman toplumlarca konuşuluyor. Fakat yine ilginç olanı, bunlardan resmi Birleşmiş Milletler dili seçilen 5 dilden hiçbiri Müslüman dili değil. Diğer bir deyişle BM dili olması için bir dilin çeyrek milyara dayanması ve Müslümanların dili olmaması gerekiyor. Buna uyan Portekizce’ye de 6. BM dili payesi verilebilirdi ancak İspanyolca’ya çok benzediği ve İspanyolca konuşanlar tarafından kolaylıkla öğrenilebildiği için bu paye verilmemiş. Onun dışında Müslümanlara çok açık bir ayrımcılık yapıldığı aşikar.

Bu 10 en yaygın ve önemli dünya dilinden sonra diğer 13 dili de sonraki yazılarda ele alacağız.

Gelişen Olaylara İslami Bakışın Adresi