İktisadi ve Hukuki Reform, nasıl olmalı?

Başkan Erdoğan, Türkiye’de  İktisadi ve Hukuki alandaki reformların yapılması ihtiyacından  bahsederek, Türkiye’yi yeni döneme hazırladıklarını  söyledi.

Türkiye’de her iki alanda da ciddi sıkıntılar olduğunu biliyoruz. Ama, önemli olan, bu sıkıntıların hangi sebeplerden kaynaklandığını iyi belirleyebilmektir.

Acaba bu reformlar; mevcut iktisat ve hukuk sisteminin hayata cevap veremeyişinden midir? Veya, uygulamadaki aksaklıklardan mı kaynaklanmaktadır? Yoksa, bu sistemlerin yetersizliği; kültür, ahlak veya dini öz ve hassasiyetten uzak oluşlarından mıdır? 

Türkiye’deki iktisadi sistem, Meşrutiyet döneminden itibaren batı kaynaklı olup, ahlaki değerleri dışlayan ve liberalizmin maddeci prensiplerin getirdiği çözümsüz yapısı ile ilgilidir.  Bu iktisadi felsefe ve kurumlar; sınırsız serbestlik,  piyasa hakimiyeti, aşırı menfaat ve tüketim merkezli bir özelliğe sahiptir. Bu yüzden, sosyal ve ahlaki yönleri son derece eksiktir.

Hayatı ve iktisadi ilişkileri gösteriş ve kişinin fiziki güzelliğini merkez alan bir yaşama anlayışını hedeflemektedir. Öte yanda, toplumun manevi ve ruhi yapısının yıpratılmasını hedefleyen, tüketim özellikli bir mantık üzerine kuruludur. Batı’nın büyük iktisatçıları bile, faiz merkezli ve akıl kaynaklı iktisadi sistemin; toplumsal taleplere yeterince cevap veremediğini söylemişlerdir.

Öte yanda Komünist ve kollektivist iktisadi anlayış da, devlet merkezli olup, kişi hürriyetine imkan sağlayamaması ve maddeci bir felsefeye dayanması sebebiyle yeterli görülmemiştir.

Hukuki reform konusu ise, daha önemli ve çok boyutlu bir konudur. Çünkü hak mefhumu, ilahi değerlerin dışında tam olarak sağlanabilmiş bir özellik değildir. Kim, hangi sistem ve ne ölçüde hakkın kaynağı olacaktır? Bu durumlar, açık ve belirgin değildir.  Sosyal olayların arkasından koşan beşeri hukuk sistemleri, insan tabiatı ve eğilimlerini tam olarak açıklayamadığı için, dengeleyici ve olgunlaştırıcı  kurallara sahip olamamaktadır. Bundan dolayı, insan aklı, tek başına mutlak adaleti gerçekleştiremeyip; kişisel veya grup beklentilerinin yedeğinde hareket etmek durumunda kalmaktadır.

Hukukun işlerliğini tam sağlayamamasının bir sebebi de, hak kavramını; sadece hakimin kararına bırakmış olmasından kaynaklanmaktadır. Çünkü, kişisel karakter eksikliğı veya şahsi eğilimlerin; karar vericileri, hakkı gereğince belirleyememesine sebep olmaktadır. Osmanlı Hukuk sistemindeki “Mahkeme heyeti”, geçmişte, hakka ait  kararı; sadece hakim’e değil, aynı zamanda ilmi ve kültür heyeti olan “mahkeme heyeti”e  verildiğini biliyoruz.

Bu yüzden hukuk sisteminin, toplumun normları olan din, ahlak ve gelenek gibi değerler ışığında hareket ettiği kabul edilmiştir.  

Türkiye’deki hukuk sisteminin batı’nın farklı ülkelerinden alınan bölümlerden meydana gelen “parçalı bir sistem” olduğu da, dikkate alınmalı ve farklı gelenek ve düşüncelerin toplumsal davranışları ölçemediği farkedilmelidir. Batıcı siyasi kadroların tercihi olan bu sistemin, mutlaka sürdürülmesi gerektiği gibi bir yaklaşımın da doğru olmadığı anlaşılmalıdır.

Bütün bu konuların dışında, İslam medeniyeti içinde İslam hukukunun uygulamalı örneği olan Fıkıh metodu, toplumsal problemlerin çözümü konusunda önemli bir müracaat kaynağı olarak önümüzdedir. Hukukun sosyal ve ahlaki bir sistem olduğu gerçeği, batı’nın pozitivist hukuk sisteminde maalesef dikkate alınmamakta ve hukuk, toplumsal ruhun ve kültürel özelliklerin dışında sürdürülmeye çalışılmaktadır.

Türkiye’de Reform hedeflerinin biri de demokratikleşme çabasıdır. Demokrasi’nin Batı’da Yunan toplumunda yönetim ve imtiyazlı sınıfların toplum üzerinde hak edinme imtiyazını engellemek üzere benimsendiğini biliyoruz.  Halkın yönetimdeki varlığı ve etkinliğini ön plana alan bu sistem; çeşitli mekanizmalar ile, asıl hedefine ulaşmakta zorluk çekmekte ve halkın yetkileri, büyük ölçüde sözde kalmaktadır.

Demokratik kuralların, adalet ve halkın menfaatleri çerçevesinde gerçekleşebilmesi için; bu kavramların içinin doldurulması ve onları etkin hale getirebilecek ahlak ve manevi değerlerin hakim hale gelmesi gerekmektedir. Fakat, ne yazık ki; demokratik sistemler, bu hakları gereği gibi ve dürüst bir şekilde uygulama ahlakından mahrum durumdadırlar. Demokratik idealler, ancak kültürel ve manevi değerlerin yaşandığı bir toplumda uygulanabilme imkanına bulabilir. Çünkü, bu sistemin aradığı insan tipi, tam manasıyla İslami ahlak ve hukuk anlayışı çerçevesinde yetişebilmektedir. İslam tarihi, bunun sayısız örnekleriyle doludur.

Dolayısıyla, demokrasinin ideallerinin;  batı toplum formatı içinde değil;  değerlere dayalı kültür, inanç ve ahlak sistemi içinde mümkün olabileceğini düşünüyorum. Çünkü, yüce değerler; ancak  samimi bir  toplumun varlığı ve onların benimsediği “hakikat değerleri” ile birlikte gerçekleşebilir.  Türkiye’de düşünülen reform hareketlerinin; değer, kültür ve tarih merkezli bir çerçevede içinde ve yapılmasını, topluma has  özgün kültürel değerler eşliğinde gerçekleşmesini umuyorum. Aksi halde, şimdiye kadarki iktisadi ve hukuki yapı içinde devam edilecek olursa,  bu beklentiler neticesiz kalır ve toplum, yeni hayal kırıklıkları ile yüzyüze gelebiliriz.