Yerel Yönetimlerde Uygulanabilir Katılımcı İstişare Mekanizmaları

Aşağıdaki iki yazımda “demokrasi yerelde başlar” sözünden hareketle “Yerelde Katılımcı İstişare Kültürü” üzerine İslâmî sisteme de referansta bulunarak, bazı teorik ve ilkesel açılımlarda bulunmuştum.

Bugün ise sizlere çağımızda somut olarak yerel katılımcılığın nasıl uygulanabileceği yönünde bazı somut örnekler vereceğim.

Halk Toplantıları

Halkın istek duyması üzerine belirli bir kesiminin bir araya getirilmesi ile bu gibi toplantılar yapılabilir. Bu toplantıları, halkı bilgilendirmek ve halkın görüşünü almak maksadıyla yerel yönetimler tarafından belirli aralıklarla düzenlenebilir. Yönetimin almış olduğu veya alacağı kararların uzmanlar ve halk tarafından müzakere edildiği bu toplantılarda, geniş mutabakatın ve onayın sağlanması hedeflenmektedir. Belde sorunlarının tartışılması yanında halkın önerilerinin de değerlendirilebileceği bu tür halk toplantıları, yerel demokrasiye/istişareye ve hizmet etkinliğine önemli katkıda bulunmaktadır.

Bu toplantılar, halkın sesinin yansıması ve aynı zamanda yönetimin başarılı olması açısından iyi bir fırsat olarak da değerlendirilebilir. Bu toplantılar sayesinde yerel meclislerin ve belediye başkanlarının alacakları kararlar, halkın isteği doğrultusunda değiştirilebilmektedir. Bu toplantılar ayrıca, yurttaş ve yönetim arasında bilgi akışının sağlıklı bir biçimde yürümesine de hizmet etmektedir.

Yuvarlak Masa Toplantıları

Halk toplantılarının daraltılmış ve daha çok teknik elemanların yer aldığı bir diğer toplantı biçimi ise yuvarlak masa toplantılarıdır. Katılımcılar, daha çok bilim insanları ve sorun alanlarına göre uzmanlardan oluşmaktadır. Çevre sorunlarından kadın sorunlarına kadar halkı ilgilendiren birçok konunun tartışılabildiği bir istişare forumudur. Çeşitli önceliklerin belirlenmesi ve bunların karar organlarına aktarılması, bunlar yapılırken uzlaşmacı bir yöntem izlenmesi, yuvarlak masa toplantılarının çalışma yöntemiyle ilgili diğer özelliklerdir.

Danışma Kurulları (Kent Konseyleri)

Karar alma ve uygulama süreçlerinde, yurttaşların ve demokratik kitle örgütlerinin/cemaatlerin görüşlerine başvurulması ve bu maksatla kurumsal düzenlemeler yapılması, katılımın gerçekleştirilmesinin önemli bir boyutunu oluşturmaktadır. Yerel yönetimlerin temel çalışma konuları olan konularda (kent planlaması, altyapı uygulamaları, çevre sağlığı ve eğitimi, dezavantajlı sosyal kesimlerin sorunları ve sosyal hizmetler gibi), meslek örgütlerinin, uzmanların ve halk temsilcilerinin katıldığı danışma kurullarının oluşturulması ve bunların yerel yönetimlere çalışmalarında yol gösterici olması, kamu bilincinin ve toplumsal sorunlara ortak olma sorumluluğunun geliştirilmesi açısından önemlidir.

Danışma Kurullarının somut versiyonu olan Kent Konseyleri ise, sürdürülebilir kalkınma, yaşanabilirlik, yapabilir kılmak ve hakkaniyet ilkeleri ışığında, insan hakları, çoğulculuk ve kentsel hakların geliştirilmesi için, yöre sakinlerinin hoşgörü, saygı ve anlayış çerçevesinde yönetime katılımını ve denetimini sağlayacak mekanizmalar geliştirmeyi ve kendi sorunlarına sahip çıkmasını özendiren, demokratik ve bağımsız kuruluşlardır. Kısacası Kent Konseyleri, merkezî yönetimin, yerel yönetimin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ve sivil toplumun ortaklık anlayışıyla, hemşerilik hukuku çerçevesinde buluştuğu; kentin kalkınma önceliklerinin, sorunlarının, vizyonlarının sürdürülebilir kalkınma ilkeleri temelinde belirlendiği, tartışıldığı, çözümlerin geliştirildiği ortak aklın ve uzlaşmanın esas olduğu demokratik yapılar ile yönetişim mekanizmalarıdır

Forumlar

Kentsel katılımı arttırmak için kullanılabilecek yöntemlerden bir tanesi de belirli konulara dönük olarak oluşturulmuş forumlardır. Forumlar, bütün yerel aktörlerin katılımının sağlandığı ve kentin geleceği ile ilgili kararlar alınırken, bütün sosyal aktörlerin söz sahibi yapıldığı bir yöntemdir. Bu yöntem ile yerel yöneticiler ile katılımcı yurttaşların oluşan çalışma gruplarıyla belirli konular üzerinde çalışılabilmekte ve planlama çalışmalarında yöneticilere yardımcı olabilecek tavsiye ve öneriler hazırlanabilmektedir.

Gelecek Atölyeleri

Gelecek atölyeleri, ileriye dönük olarak yeni sosyal ve çevresel düşüncelerin projelendirilmesine ve gerçekleştirilmesine yönelik uzun dönemli ve hayli etkin bir yöntemdir. Gelecek atölyelerinde stratejik planlama, demografik gelişmeler, geleceğin sosyal sorunları ve gelecekte değişik sosyal grupların durumları ile ilgili zihnî çalışmalar ve projeksiyonlar yapılmaktadır. Daha çok bilim ve fikir insanlarının katıldığı gelecek atölyelerinde eleştiri, fantezi (hayal) ve uygulama gibi katılımcılara özgürce düşünme ve sorun çözme imkânları sunulmaktadır. Bu yönüyle çalışma atölyeleri, yurttaşların fikrî potansiyellerinin gün ışığına çıkmasını sağlayan önemli tefekkür merkezleridir. Bir yönetici eşliğinde çalışan atölyelerde, etkileşime dayanan bir beyin fırtınası, dilekler ve umutlar demeti ortaya konmakta ve sonuçlar ortaklaşa değerlendirilmektedir.

Dijital Katılım

Yurttaşların, dilek veya ihtiyaçlarını yöneticilere iletmede kullanabileceği anayasal haklardan biri de dilekçe hakkıdır. Yönetimin yerine getirdiği herhangi bir hizmetten yakınmayı ya da hizmetin yapılış biçimini ve eksikliği gibi konuları gündeme getiren dilekçeler, yerel meclislerin ve yöneticilerin kendilerini kontrol etmeleri ve yapılan yanlışları düzelterek, yurttaşın çıkarlarını koruyucu yaklaşımlar sergilemelerini sağlaması bakımından, önemli bir fonksiyon görmektedirler. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte idarî organlara ulaşma hizmetleri de zenginleşmektedir. Bu gelişmeler, sosyal hayatı her boyutuyla etkileyen, değiştiren ve dönüştüren unsurlar olarak yerel yönetimleri de yakından ilgilendirmektedir. İnternetin sunmuş olduğu imkânlar, gelişmiş olan ülkelerde, idarî etkinliklerde, özellikle de yerel yönetim etkinliğinde yaygın bir biçimde kullanılmaktadır

Velhâsıl-ı Kelâm Kent, ortaya çıkışından başlayarak, kentlilere has bazı haklar ve yükümlülükler getirmiştir. Katılımcılık hakkının verilmesi ile şuurlu ve sivil toplumun inşası da mümkündür. Sivil toplum, kent istişare kültürüyle var olabilen ve kentlilere has bir toplumdur. Sivil toplum, yerel yönetimlerin iradesiyle ortaya çıkmayan, kültürel plânda toplum üyeleri tarafından demokratik esaslara uygun olarak tezahür eden, toplumun örgütlenmesiyle sosyal hayatı yönlendirici bir etkinliğe sahip olan, haklarını müdafaa eden, medenî bir ortamda müspet değişikliklerden yana tavır koyan ve bunun için mücadele eden bilinçli bir toplumdur. Sivil toplum, yerel yöneticilerin siyaseti kendi tekeline almalarını önleyen bir yönü olduğu için, Hakkın tecelli etmesinde önemli bir rol üstlenmektedir. Bir başka ifadeyle sivil toplum, “emr-i bil maruf ve nehy-i anil münker” vazifesini yerine getirmekle İslâm’ın emrettiği ve yasakladığı konularda yöneticilere yardımcı olan hayırlı bir toplumdur

Prof. Dr. Ali SEYYAR

Gelişen Olaylara İslami Bakışın Adresi