Kerim ECE

İslâm’ın teşvik ettiği faziletlerden biri de sözünde durmak, anlaşmalara riâyet, vaadlere sadâkattir, yani ‘ahde vefâ’dır. Çünkü ahde vefâsızlık (sözünde durmamak) dinde, ahlâkta, karakterde noksanlıktır. Kişi Allah’ın hakkını ve kulların olabilecek hakkını bu ahlâkla ödeyebilir. Kur’an’a göre insanlar “İlk ahid-fıtrat” ile,...

Ramazan’ın kazandırdığı bayram, bayramların en özeli, bayramların en güzeli; Ramazan Bayramı (Iydu’l-fıtr). Pek çok hadiste Ramazan’ın sonundaki bu bayrama ‘yevmu’l-fıtr-fıtr günü/bayramı’ veya sadece ‘el-fıtr’ denildiğini görüyoruz. Mesela; Abdullah b. Ömer diyor ki: Fıtır ve Kurban bayramları Peygamber için öncelikle bir mızrak dikilir ve...

Ramazan bayramına Arapça’da ‘ıydu’l-fıtr’ yani fıtır bayramı’ denir. Bu da âdet halini alan sevinç ve toplanma günü demektir. Her yıl tekrar geldiği ve insanlar bu günlerde sevindiği için bu isim verilmiştir. Türkçe’deki ‘bayram’ kelimesinin ise aslı Farsça ‘bezrem veya bezrâm’...

-Fesat Bu kelime; tabii dengenin, sosyal düzenin ve ahlâkî yapının bozulmasını ifade eder. İfsadın kökü ‘fesede’ fiilidir. Bu da bozulmak, çürümek, sağduyudan sapmak, kokuşmak, orta yoldan ayrılmak demektir. Bunun masdarı olan fesat; bir şeyin faydalı olmaktan çıkıp zararlı olmaya başlamasıdır....

Oruçla dünya hayatının dengesinin ne alakası var denilebilir? Fiziksel bir dengeden bahsediyorsak, doğru; ikisi arasında bir bağ yok gibi. Ama beşeri bir dengeden, toplumsal bir nizamdan söz edersek, oruçla bu denge arasında bir ilginin olduğunu görürüz. Bir başka deyişle, Ramazan...

–Tezkiye (arınma) Kur’an’da arınmayı anlatan üç kavram var: Tasfiye, tathîr ve tezkiye. ‘Tezkiye’nin aslı ‘ze-ke-ye/zekâ’ (keskin ze ile) fiilidir. Bu da sözlükte artmak, fazlalaşmak, çoğalmak,  bereketlenmek, bu kökten gelen ‘ezkâ’; daha temiz, daha nezih, daha arınmış anlamında Kur’an’da dört âyette...

Misakın kökü olan ‘ve-se-ka’ fiili; güvenmek, sağlam olmak, sağlam tutmak, sağlama bağlamak anlamlarına gelir. ‘Misak’; kendisiyle bağlanılan söz, yeminle pekiştirilmiş, yapılan ve mutlaka yerine getirilmesi gereken andlaşma (akit, ahid) demektir. Bu bir çeşit sözü veya anlaşmayı sağlam bir bağla bağlamaktır....

-Müslümanların denenmesi Müslümanlar için sadece iman etmek yeterli değildir. İmanın kökleşmesi ve sağlamlaşması için mü’minler çeşitli denemelerden geçirilirler. (Bkz: Ankebût 29/2-3. Enfal 8/17. Âli İmran 3/152, 154. Ahzab 33/11) Ayrıca inkâr edenlerin müslümanlara karşı olabilecek farklı tavırları da bir fitnedir....

‘Fitne’ kelimesinin aslı ‘fe-te-ne” fiili; sözlükte, altın ve gümüş gibi değerli madenlerin saflığını anlamak için onları ateşte eritmek demektir. Bu anlamdan hareketle Kur’an bu fiili insanı ateşe veya azaba sokmak anlamında kullanıyor. “Ateş üzerinde azaba uğratılacakları gün (görevli melekler onlara...

‘Belâ’nın sözlük anlamı, denemek, yapmak, bitkin hâle getirmek demektir. Kur’an’da daha çok denemek, sınamak, imtihan etmek anlamlarında kullanılmaktadır. Denenmek veya bir sınamaya uğramak insanı yıprattığından, insana sıkıntı verdiğinden dolayı ‘belâ’ kelimesiyle ifade edilmektedir. Gam (keder) belâ olarak adlandırılır. Zira o...

Anadolu’nun her yerinde imamlara, hatta biraz dini bilgisi olanlara hoca derler. Halbuki ikisi ayrı kavramlardır. Hoca kelimesinin aslı ‘hâce’dir. Bu da Farsça’da efendi demektir. (Bkz: Olgun, İ.-Drahşan, C. Farsça-Türkçe Sözlük,  s: 142) Hâce Osmanlı Türkçesinde ek anlamlar kazandı. Şöyleki: Hâce;...

KUR’AN’DA ZULMÜN ÇEŞİTLERİ Rabbimiz buyurdu ki: “… Şüphesiz O, zâlimleri sevmez.” (Şûrâ 42/40. Âli İmran 3/140) “… Kesin olan şu ki, zalimler asla kurtuluşa erişemeyecekler.” (En’am 6/135. Bir benzeri: En’am 6/21. Yûsuf 12/23. Kasas 28/37) -Zulüm nedir? ‘Zulüm’ kelimesinin aslı,...

-Kibir Bu iki kavramın aslı ‘ke-bu-ra’ fiilidir. Bu da bir şey büyük oldu, çok oldu demektir. Bu fiil bir şeyin diğerinden büyük olduğunu ifade ettiği gibi; daha çok, daha yaşlı, daha ağır olduğunu da anlatır. Bu fiilin masdarı olan ‘kibir’;...

Kur’an büyüklük taslayanlara, kibirlilere; hem ‘müstekbir’, hem de ‘mütekebbir’ diyor. -Kibir (büyüklenme) Bunların aslı ‘ke-bu-ra’ fiilidir. Bu da bir şey büyük oldu, çok oldu, daha çok, daha yaşlı, daha ağır oldu demektir. Bunun masdarı olan ‘kibir’; büyüklenmek, ululuk ve büyüklük...

KUR’AN’DA ARINMAYI İFADE EDEN KELİMELER Kur’an‘da arınmayı anlatan üç kavram var: Tasfiye, tathîr ve tezkiye. 1-Tasfiye; Sözlükte “duru ve temiz olmak” anlamındaki ‘safv’ kökünden gelir; “süzmek, arıtmak, saf ve temiz hâle getirmek” demektir. (İbni Manzur, Lisânu’l-Arab 8/257) Kur’an’da Allah’ın bazı kullarını...

‘Hayrat’ kelimesinin aslı ‘ha-ye-ra/hâra’ fiili ve türevleri Kur’an’da 196 defa geçiyor. Bunun 176 tanesi ‘hayr’ şeklindedir. ‘Hâra’ fiili; bir şeyi diğerine tercih etmek, bir şeyi seçip ayırmak… Hayırlı olmak, birine hayırlı olanı vermek demektir. Bir âyette şöyle geçiyor: “Rabbin, dilediğini...

Allah (cc) insana elbette yakındır. Kur’an bunu şöyle açıklıyor: “Andolsun, insanı biz yarattık ve nefsinin kendisine fısıldadıklarını biliriz ve biz ona şah damarından daha yakınız.” (Kâf 50/16) O (cc) varlığı, rabliği, mutlak hakim oluşu, kudreti, her şeyi bilmesi, her şeyi...

-Hadislerde mesh olayı ‘Mesh’ kelimesi bir İbni Abbas hadisinde. “Allah’ın bazı varlıkların durumunu daha kötü hâle çevirmesi, hatta onları bazı hayvanlara dönüştürmesi”. Anlamlarında kullanılmış (İbnü’l-Esîr, en-Nihaye fi Ğaribi’l-Hadis, s:855) İlginçtir, Kur’an’da İsrâiloğulları’ndan bir kısmının maymuna ve domuza çevrildiğinden bahsedildiği, hadis...

“Kendilerine yasak edilen şeyler karşısında küstahça diretince onlara, “Aşağılık maymunlar olun!” dedik. Allah (cc) peygamberler zamanında İsrailoğulllarını denemek için  bazı yasaklar koydu. Bunlardan birisi balık avlama yasağı idi. Onlardan bazıları hem Cuma gününe saygısızlık ettiler, hem de Allah’ın koyduğu sınırları...

Önce içinde ‘mesh kelimesi geçen hadis rivayetlerine bakalım. Ali b. Ebi Tâlib (ra) anlattı: “Rasûlullah (sav) (bir gün):  -“Ümmetim on beş şeyi yapmaya başlayınca onlara büyük belânın gelmesi vacip olur” dedi.   -“Ey Allah’ın Resulü! Bunlar nelerdir?” diye sordular. O da onları...

Bunun aslı hane fiilidir. Bu da emânete hıyânet etmek, ahdi bozmak, sözünde durmamak, bir şeyi eksiltmek anlamında. Bunun masdarı hıyânet, özne (fail) ismi, hâindir. Nifak kelimesi ile hıyânet kelimesi arasında yakınlık var. Hıyânet daha çok anlaşmalarla ve emânet ile, nifak...

Kur’an, azgınlığı, kibirlenmeyi ve haddi aşmayı bir de ‘utüvv kelimesi ile anlatıyor. Bu kelime fiil olarak 5 âyette, bundan türeyen ‘utüvven olarak 2 âyette, ‘ıtiyya olarak 2 âyette, ‘âtiyeh olarak da bir âyette var. Bunun aslı ‘a-te-ye fiilidir. Bu da;...

Kur’an insanların yaptıkları hataları, aşırılıkları, işledikleri günahları farklı isimlerle niteliyor. Bunlardan bir tanesi de zulümdür. İster inkâr, ister şirk koşmak, ister tanrılık iddia etmek, ister başkasına eziyet ve cevretmek, öldürmek, yakıp yıkmak; isterse Allahın koyduğu ölçüleri pervasızca, inadına, kafa tutarak...

Kudüs, tarihi oldukça eski olan bir yerleşim yeridir. Milâttan önce buranın adı Urusalim idi. Bu isim Eski Ahid’in Ârâmîce metinlerinde Yerûşâlem şeklinde telaffuz edilmekteydi. Latin­ce’ye Jerusalem ve Jerosolyma olarak geçmiştir. Kudüs şehrinin Batı dillerin­deki adı da Jerusalem’dir. Müslümanlar da şehre...

Herhangi bir bölge veya mekâna kutsallık atfetmenin bir diğer örneği de yine Kur’ân’da ‘Ard-ı Mukaddes’ ifadesinin kullanılmış olmasıdır. “Hani Mûsâ, kavmine demişti ki: “Ey kavmim! Allah’ın, üzerinizdeki nimetini hatırlayın. Hani içinizden peygamberler çıkarmıştı. Sizi hükümdarlar kılmıştı ve (diğer) toplumlardan hiçbirine...

Kuds/kudüs ve mukaddes kelimeleri;Türkçe’ye ‘kutsal’ olarak açıklanıyor. Ancak bu çevirinin eksik olduğunu söylemeliyiz. Bu üç kelimenin kökü Arapça’da ‘ka-du-se’ fiilidir. Bu da sözlükte temiz, nezih, arı-duru olmak demektir. Kur’an’da fiil hâlinde bir âyette, ‘kuds/kudüs’ olarak dört âyette, ‘mukaddes’ olarak üç...

Mekke-i mükerrem, Medine-i münevvere, Kuds-i şerif. Kudüs’teki Mescid-i Aksâ İslâmın ilk kıblesi… Mekke’deki Kâbe yeryüzünde ilk mabed ve İslâmın ebedi kıblesi… Medine’deki Mescid-i Nebi, Hicretin armağı, ilk İslâm toplumunun merkezi, örnek mü’minlerin yetiştiği medrese, risâletin ve Rasûlüllah’ın güzel hatırası… Medine...

‘Lehv’ ile ‘hadis’ kelimelerinden meydana gelen bu kalıp ifade sözlük anlamıyla ‘söz eğlencesi, ya da oyalayıcı söz’ demektir. Yani duyanı etkileyen, önemli şeylerden oyalayan, kendi havasına çeken, çevresindeki başka şeylere karşı duyarsız hâle getiren söz, eğlence, takıntı veya faydasız meşguliyet...

Lehv: İnsanı oyalayan şey Kur’an insanı oyalayan, eğlendiren ve onu asıl  görevini yapmaktan alıkoyan bütün uğraşılar; boş işler, dünya hayatının geçiciliği ve insanı oyalandırması, yani dünya hayatının hâlini ‘lehv’ ve laib-oyun’ kelimeleri ile anlatıyor. Kendisinden zevk alınan ama devam etmeyen,...

‘Lehv’ kelimesinin kökü olan ‘lehâ’; sözlükte, bir şeyle oynamak, bir şeyden pek hoşlanarak onunla avunup durmak anlamına gelir. ‘An’ ile kullanılırsa, bir şeyden gafil olmak, bir şeyden yüz çevirmek demektir. Aynı kökten gelen ‘elhâ’; oyalanmak, bir kimseyi sazlarla veya oyun...