Kerim ECE

Bir de ‘merhaba’ şeklinde bir selâmımız var. Merhaba selâmın arkadaşıdır ve onu tamamlar. Yani bir müslüman diğerine selâm verir, sonra da ortak uygun ise ‘merhaba” der. Orada olanlar merhabalaşırlar. ‘Merhaba’; bolluk, rahatlık, huzur ve âfiyet temennisi içeren bir selâmlama sözüdür....

Bir önceki yazımızda selâmın önemli bir ibadet olduğunu anlatmıştık. Bu açıdan; “selâm vermek sünnet almak farzdır” ifadesi iki açıdan isabetli değil. Birincisi; pek çokları farzdan sonra sünnet deyince basit bir şey olduğunu zannederler. “Haa, sünnetmiş canım… Sünneti yapmasan da olur....

Selâm, insanlar hakkında kullanıldığında, ‘selâm vermeyi’, sözle esenlik, barış ve güven dilemeyi ifade eder. Araplar İslâmdan önce ‘selâmün aleyküm’ şeklinde selâmlaşırlardı. Bu da onların aralarındaki barışın, tehlikesizliğin, güvenin bir alâmeti gibiydi. Sanki ‘burada savaş yok (rahat ol)” demiş olurlardı. İslâm...

‘Tahiyyenin aslı ‘hayiye-hayy’ fiilidir. Bu da;  canlı/diri olmak,  gelişir olmak, bir toplumun durumu iyi olmak, bir şeyden utanmak gibi anlamlara gelir. ‘Hayy-hayat’, hayvanlarda ve bitkilerde bulunan dirilik, canlılık gücüdür. el-Hayy Allah’ın güzel isimlerinden biri olarak, O’nun diri, canlı, hayat sahibi...

Kur’an şöyle buyuruyor: “(Barış) selâmıyla selâmlandığınız (tahiyye ile) -da daha güzel bir selâm ile karşılık verin veya (en azından) benzeri ile. Şüphesiz Allah her şeyin hesabını tutmaktadır.” (Nisâ 4/86) Âyette geçen “tahiyye’; sözlükte, ‘Allah sana hayat versin’, Türkçe’deki şekliyle, ‘Allah sana...

Herhangi bir bölge veya mekâna kutsallık atfetmenin bir diğer örneği de yine Kur’ân’da ‘Ard-ı Mukaddes’ ifadesinin kullanılmış olmasıdır. “Hani Mûsâ, kavmine demişti ki: “Ey kavmim! Allah’ın, üzerinizdeki nimetini hatırlayın. Hani içinizden peygamberler çıkarmıştı. Sizi hükümdarlar kılmıştı ve (diğer) toplumlardan hiçbirine...

Kurban ibadetinin tipik örneği Hz. İbrahim’ in (as) oğlu İsmail ile denenmesi olayıdır. (Saffat, 37/102-108) Burada gerçek bir mü’minin en sevdiği şeyi, kalbinin en müstesna köşesinde sakladığı en değerli şeyi; daha çok sevdiği, varlığın asıl sahibi Allah (cc) yolunda feda...

Kur’an’da bazı âyetlerde kurban ibadetinden bir kaç kelimeyle söz ediliyor. Bu âyetlerden bir kısmı, hac ibadetinin bir parçası olan ‘hedy’ kurbanlarıyla ilgili; bir kısmı, başlı başına bir ibadet olan ‘udhiyye’ kurbanıyla ilgili; bir kısmı ise, genel anlamda kurban ibadetinin esasları...

‘Mukarrebûn’ kelimesinin aslı ‘karube’ fiili sözlükte; uzaklığın zıddı olarak mekan, zaman, nisbet, mesafe, ilgi ve kök/asıl açısından yakınlaşmayı ifade eder. Kur’an ‘karube’yi fiil ve isim olarak, yasak, yakınlaşma, arkadaş, hısımlık (akraba), yakınlaştırılmış (mukarrab) gibi bir kaç anlamda kullanıyor. Biz bu...

Allah (cc) insanı ‘yeryüzünde halife’ olarak yarattı. (Bekara 2/30) Daha doğrusu ‘halife’ olsun diye yarattı. Bu tıpkı her insanın fıtrat üzere yaratılması gibidir. Öyleyse her insan doğuştan halife adayıdır. Zira halife olabilmenin bütün imkan ve kabiliyetleri fıtrat olarak insan bünyesine...

Bu da bir şeyi gönülde değerlendirip düşünmektir, takdir etmektir. Bu bazen tahmin ve zan ile bazen de bilgiden ve bir asla dayanarak meydana gelir. Temenninin geneli tahmine dayalı olduğundan yalan ona daha baskındır. Onun için temenninin çoğu, gerçekliği olmayan şeyleri...

Ya da Kur’an’da selâm… -Selâm nedir? ‘Selâm’ın aslı, ‘se-li-me’ fiili sözlükte; dış ve iç âfetlerden belâlardan veya dertlerden uzak olmak demektir. Şu âyette olduğu gibi: “Ancak Allah’a selîm bir kalple gelenden başka…” (Şuarâ 26/89) Bu fiilin masdarı “selâm veya selâmet”...

-Rasûlüllah’ın vefâsı Rasûlüllah (sav) verdiği sözde duran, yaptığı anlaşmaya bağlı kalan en büyük önder insandır. Bu hususta dostunu da düşmanını da birbirinden ayırmamıştır. Dostuna verdiği sözde durup, onu yerine getirdiği gibi, düşmanlarıyla yaptığı anlaşmalara da sâdık kalmış, her ne pahasına...

-Ahde vefânın önemi Ahde vefâ veya vefâlı olmak İs­lâm ahlâkının en önemli prensiplerin­den biridir. (TDV İslâm Ansiklopedisi, 1/534) ‘Ahde vefâ’, verdiği sözde durmak, yaptığı anlaşmaya sâdık kalmak, özü ve sözü doğru olmaktır. Kuran, ahdin üzerinde önemle duruyor. Bu, ister Allah’a...

İslâm’ın teşvik ettiği faziletlerden biri de sözünde durmak, anlaşmalara riâyet, vaadlere sadâkattir, yani ‘ahde vefâ’dır. Çünkü ahde vefâsızlık (sözünde durmamak) dinde, ahlâkta, karakterde noksanlıktır. Kişi Allah’ın hakkını ve kulların olabilecek hakkını bu ahlâkla ödeyebilir. Kur’an’a göre insanlar “İlk ahid-fıtrat” ile,...

Ramazan’ın kazandırdığı bayram, bayramların en özeli, bayramların en güzeli; Ramazan Bayramı (Iydu’l-fıtr). Pek çok hadiste Ramazan’ın sonundaki bu bayrama ‘yevmu’l-fıtr-fıtr günü/bayramı’ veya sadece ‘el-fıtr’ denildiğini görüyoruz. Mesela; Abdullah b. Ömer diyor ki: Fıtır ve Kurban bayramları Peygamber için öncelikle bir mızrak dikilir ve...

Ramazan bayramına Arapça’da ‘ıydu’l-fıtr’ yani fıtır bayramı’ denir. Bu da âdet halini alan sevinç ve toplanma günü demektir. Her yıl tekrar geldiği ve insanlar bu günlerde sevindiği için bu isim verilmiştir. Türkçe’deki ‘bayram’ kelimesinin ise aslı Farsça ‘bezrem veya bezrâm’...

-Fesat Bu kelime; tabii dengenin, sosyal düzenin ve ahlâkî yapının bozulmasını ifade eder. İfsadın kökü ‘fesede’ fiilidir. Bu da bozulmak, çürümek, sağduyudan sapmak, kokuşmak, orta yoldan ayrılmak demektir. Bunun masdarı olan fesat; bir şeyin faydalı olmaktan çıkıp zararlı olmaya başlamasıdır....

Oruçla dünya hayatının dengesinin ne alakası var denilebilir? Fiziksel bir dengeden bahsediyorsak, doğru; ikisi arasında bir bağ yok gibi. Ama beşeri bir dengeden, toplumsal bir nizamdan söz edersek, oruçla bu denge arasında bir ilginin olduğunu görürüz. Bir başka deyişle, Ramazan...

–Tezkiye (arınma) Kur’an’da arınmayı anlatan üç kavram var: Tasfiye, tathîr ve tezkiye. ‘Tezkiye’nin aslı ‘ze-ke-ye/zekâ’ (keskin ze ile) fiilidir. Bu da sözlükte artmak, fazlalaşmak, çoğalmak,  bereketlenmek, bu kökten gelen ‘ezkâ’; daha temiz, daha nezih, daha arınmış anlamında Kur’an’da dört âyette...

Misakın kökü olan ‘ve-se-ka’ fiili; güvenmek, sağlam olmak, sağlam tutmak, sağlama bağlamak anlamlarına gelir. ‘Misak’; kendisiyle bağlanılan söz, yeminle pekiştirilmiş, yapılan ve mutlaka yerine getirilmesi gereken andlaşma (akit, ahid) demektir. Bu bir çeşit sözü veya anlaşmayı sağlam bir bağla bağlamaktır....

-Müslümanların denenmesi Müslümanlar için sadece iman etmek yeterli değildir. İmanın kökleşmesi ve sağlamlaşması için mü’minler çeşitli denemelerden geçirilirler. (Bkz: Ankebût 29/2-3. Enfal 8/17. Âli İmran 3/152, 154. Ahzab 33/11) Ayrıca inkâr edenlerin müslümanlara karşı olabilecek farklı tavırları da bir fitnedir....

‘Fitne’ kelimesinin aslı ‘fe-te-ne” fiili; sözlükte, altın ve gümüş gibi değerli madenlerin saflığını anlamak için onları ateşte eritmek demektir. Bu anlamdan hareketle Kur’an bu fiili insanı ateşe veya azaba sokmak anlamında kullanıyor. “Ateş üzerinde azaba uğratılacakları gün (görevli melekler onlara...

‘Belâ’nın sözlük anlamı, denemek, yapmak, bitkin hâle getirmek demektir. Kur’an’da daha çok denemek, sınamak, imtihan etmek anlamlarında kullanılmaktadır. Denenmek veya bir sınamaya uğramak insanı yıprattığından, insana sıkıntı verdiğinden dolayı ‘belâ’ kelimesiyle ifade edilmektedir. Gam (keder) belâ olarak adlandırılır. Zira o...

Anadolu’nun her yerinde imamlara, hatta biraz dini bilgisi olanlara hoca derler. Halbuki ikisi ayrı kavramlardır. Hoca kelimesinin aslı ‘hâce’dir. Bu da Farsça’da efendi demektir. (Bkz: Olgun, İ.-Drahşan, C. Farsça-Türkçe Sözlük,  s: 142) Hâce Osmanlı Türkçesinde ek anlamlar kazandı. Şöyleki: Hâce;...

KUR’AN’DA ZULMÜN ÇEŞİTLERİ Rabbimiz buyurdu ki: “… Şüphesiz O, zâlimleri sevmez.” (Şûrâ 42/40. Âli İmran 3/140) “… Kesin olan şu ki, zalimler asla kurtuluşa erişemeyecekler.” (En’am 6/135. Bir benzeri: En’am 6/21. Yûsuf 12/23. Kasas 28/37) -Zulüm nedir? ‘Zulüm’ kelimesinin aslı,...

-Kibir Bu iki kavramın aslı ‘ke-bu-ra’ fiilidir. Bu da bir şey büyük oldu, çok oldu demektir. Bu fiil bir şeyin diğerinden büyük olduğunu ifade ettiği gibi; daha çok, daha yaşlı, daha ağır olduğunu da anlatır. Bu fiilin masdarı olan ‘kibir’;...

Kur’an büyüklük taslayanlara, kibirlilere; hem ‘müstekbir’, hem de ‘mütekebbir’ diyor. -Kibir (büyüklenme) Bunların aslı ‘ke-bu-ra’ fiilidir. Bu da bir şey büyük oldu, çok oldu, daha çok, daha yaşlı, daha ağır oldu demektir. Bunun masdarı olan ‘kibir’; büyüklenmek, ululuk ve büyüklük...

KUR’AN’DA ARINMAYI İFADE EDEN KELİMELER Kur’an‘da arınmayı anlatan üç kavram var: Tasfiye, tathîr ve tezkiye. 1-Tasfiye; Sözlükte “duru ve temiz olmak” anlamındaki ‘safv’ kökünden gelir; “süzmek, arıtmak, saf ve temiz hâle getirmek” demektir. (İbni Manzur, Lisânu’l-Arab 8/257) Kur’an’da Allah’ın bazı kullarını...

‘Hayrat’ kelimesinin aslı ‘ha-ye-ra/hâra’ fiili ve türevleri Kur’an’da 196 defa geçiyor. Bunun 176 tanesi ‘hayr’ şeklindedir. ‘Hâra’ fiili; bir şeyi diğerine tercih etmek, bir şeyi seçip ayırmak… Hayırlı olmak, birine hayırlı olanı vermek demektir. Bir âyette şöyle geçiyor: “Rabbin, dilediğini...