Prof. Dr. Celal KIRCA

Dün olduğu gibi bugün de insanların yaşadığı önemli sorunlardan biri de itaat ve itaatsizlik konusudur. Zira kimi insan, bu konuda ne yapacağını ve nasıl bir tavır alacağını bilememekte; kimi insan da kategorik bir bakış açısıyla ya itaatin yanında ya da...

HÂTIRA YAZMAK NEDEN ÖNEMLİ? Bilgi, görgü artırmak ve araştırmalarda bulunmak üzere 1995 yılı sonbaharında iki aylığına İngiltere’ye bir seyahatim oldu. Londra’da kaldığım bu süre içinde bazen hafta sonları birkaç Türk öğrenci ile birlikte civardaki ormanlara yürüyüşe giderdik. Bir defasında ormanda...

İnsanın yaratılış safhaları ile ilgili Kur’an’da önemli bir bilgi de yer almakta ve  “O, (ana rahminde) atılan bir sudan yaratıldı. Ki o sulb/ bel kemiği ile terâib/ kaburga kemikleri arasından çıkar” denilmektedir. Ayrıca şu iki ayet de insanın yaradılışına  temas...

“Bir şeyin önemini belirlemeye yarayan soyut ölçü, kıymet, üstün niteliğe”  değer denilmekte; “amaç  değerler” ve “araç değerler”  olmak üzere iki kısma  ayrılmaktadır.  Hayatın temel amaçlarını gösteren değerlere amaç değerler; bu amaçlara insanı ulaştıran her türlü etkinlik, çaba ve gayretlere de  araç...

Kur’an kıssalarını tefekkür ve tedebbür edenler, bu kıssalarda çok önemli  ve değerli bilgilerin ve mesajların olduğunu görürler. Hz.Adem’in iki oğlunun kıssası, insanoğlunun menfaati ve  hasedi için neler yapabileceğini gösteren ilk  örnektir. Bozulan düzeni yeniden kurmak, zihinlere yerleşen şirkten ve kötü...

İmam Şafiî, camide ders anlatırken  talebesi Yunus b. Abdüla’lâ ile  bir konuda görüş ayrılığına düşer.  Fakat  bu görüş ayrılığı, aralarında  bir tartışmaya da sebep olmuş olacak ki,  Yunus dersi terk eder. Akşam olunca o büyük imam, mütevazı bir tavırla talebesini...

Bir hidayet rehberi olarak Kur’an’ın,  Tevrat ve İncil’de yer alan bilgilerden ve  Cahiliye adetlerinden doğru olanları tasdik, yalan ve yanlış olanları da tekzip  ve tashih ettiği;  bunları  da kendine özgü bir üslup ile yaptığı biliniyor. Bu üslubun da yerine ve...

“Mealcilik, önceleri Kur’an’ı bizzat kendisinden anlayarak öğrenme amacını taşıyan, fakat zamanla geleneksel İslam anlayışlarına ve yorumlarına karşı tepkisel bir harekete dönüşen; bunun bir sonucu olarak da sadece Kur’an-ı Kerim’in meallerini okumakla yetinen; inanç, ibadet ve hüküm gibi dinî davranış kurallarını...

Cehalet, cehl kökünden türetilmiş bir kavramdır ve ilmin zıddı  olarak “bilgisizlik” anlamına geldiği bilinmektedir. En çok bilinen ve kullanılan anlamı da budur. Ancak  bu sözcükten üretilen Cahiliye kavramının Kur’an’da bu anlam ile birlikte, iki  farklı anlamda kullanıldığı  da görülmektedir.  Bu...

Tefekkür, “düşünme” demektir Düşünme ise “Duyum ve izlenimlerden, tasarımlardan ayrı olarak aklın bağımsız ve kendine  özgü durumu” nu ifade eder.” Karşılaştırmalar yapma, ayırma, birleştirme, bağlantıları kavrama yetisi”  olarak da tanımlanır. Biri gündelik, diğeri bilimsel olmak üzere  iki çeşit  düşünme  arzı ...

Ümit, “geleceğe dair iyimser bir bakış açısını” ifade eder.  Ümitsizlik ise insanın,  bu bakış açısını kaybederek “hayatını anlamlı ve değerli kılacak her şeyden uzaklaşma hissine kapılmasını” da ifade eder. Nitekim pek çok  insanın,  deprem ve sel gibi tabiî,  savaş ve...

Atasözleri “bir toplumun duygu, düşünce, inanç ve kültür yapısını yansıtan öğüt verici özlü sözlerdir”. Bu sözler, uzun yıllar yapılan gözlem ve  kazanılan tecrübeler neticesinde  elde edilen  ve nesilden nesile aktarılarak gelen görüşleri, düşünceleri ve öğütleri ihtiva eder. Dolayısıyla da bu...

“Saygı görme, değerli bulunma, güvenilir olma” ya itibar veya prestij deniliyor.  Dolayısıyla itibar, insanların sahip olmak istediği, arzuladığı, fakat çok  az kişinin buna  ulaşabildiği değerlerin başında yer alıyor. İtibar sahibi olabilmek için her şeyden önce insanın, güvenilir olması; güvenilir olmak...

1789 Fransız devriminde  bir slogan olarak kullanılan “hürriyet, müsavat ve kardeşlik” kavramlarının, Müslüman toplumları da  derinden etkilediği ve bunun bir sonucu olarak da  bazı dinî konuların sorgulandığı; özellikle “eşitlik” kavramının  bu sorgulamada etkin bir role sahip olduğu görülüyor. Nitekim Kur’an’da...

Temsil, “Birinin veya bir topluluğun adına davranma; belirgin özellikleri ile yansıtma, sembolü olma, simgeleme” olarak tanımlanıyor. “Dini temsil”  de, bir dine mensup olan kişilerin, o  dinin ilke ve kurallarını hayatına yansıtması ve örnek davranışlarda bulunması anlamına geliyor. Buna göre...

“Sırât-ı müstakim” ne demek?  Diye bir soru sorulacak olsa, günde 40 defa “Bizi doğru yola, kendilerine nimet verdiklerinin yoluna ilet; gazaba uğrayanlarınkine ve sapıklarınkine değil.”  diyerek  Allah’a  niyazda bulunan Müslümanlardan  acaba yüzde kaçı, Kur’an’a göre bir cevap verebilecektir?  Muhtemeldir ki...

“Hak Dini Kur’an Dili”, merhum Elmalılı Hamdi Yazır’ın tefsirine verdiği bir isim. Derin dinî, kelâmî ve felsefî  kültüre sahip bir alimin,  bu ismi tefsirine ad olarak koymasının, rastgele ve sıradan  olmadığını; bilakis Kur’an’ın kendine özgü bir dil yapısı ve üslubuna...

Yaşlanma, “canlının olgunlaşma süreci tamamlandıktan sonra biyolojik, fizyolojik ve psikolojik yetilerinin zayıfladığı ve yaşam fonksiyonlarının giderek azaldığı bir süreci ifade eder.” Nitekim insan, yaşlandıkça bazı yetilerini yavaş yavaş kaybetmeye başlar; gözleri iyi göremez, kulaları iyi duyamaz, yürümede ve gündelik işlerini...

Dost, “Sevilen ve güvenilen yakın arkadaş, sıkı fıkı görüşülen kimse, gönüldaş” dır. İyi arkadaşlıklar sonucu elde edilen,  hasbî, fakat  hesabî olmayan  bir ilişkiye dayanır. Zira dostluk, “kibritu’l ahmer” gibi nadir bulunan değerli bir kişiliktir. İnsanın onlarca, hatta yüzlerce tanıdığı olabilir,...

Duygu eğitiminden geçmemiş insanların, bir türlü kurtulamadığı olumsuz duygulardan biri de “kıskançlık ve çekememezlik” olarak tanımlanan “haset” tir. Her ne kadar  TDK,  hasedi kıskançlık olarak tanımlasa da, kıskançlığın  hasetten farklı bir anlam içeriğine  sahip olduğu görülmektedir. Zira hasette birine haset...

Her olumlu duygu, dışa yansıtıldığında insanları mutlu, her olumsuz duygu da rahatsız  eder.  İnsanı mutlu eden ve günümüzde en fazla ihtiyaç hissedilen duygulardan  biri  ve en önde geleni de tevazudur; insanı  rahatsız eden  duygu ise  bunun zıddı olan kibirdir. Tevazu,...

KADER ANLAYIŞIMIZA DAİR Mısırlı müfessir Reşid Rıza, tefsirinde “pek çok tefsir kitabının, okuyucularını Kur’ân’ın ulvî gayelerinden ve yol göstericilik vasıflarından uzaklaştırdığını ve bunun nedeni olarak da   bu tefsir  müelliflerinin, Kur’ân’da i’rab bahisleri, nahiv kaideleri, maânî nükteleri, ve beyân ıstılahları aradıklarını;...

FESAD YA DA TABİÎ VE SOSYAL DÜZENİN BOZULMASI SORUNU Kur’an, kâinatta sarsılmaz bir düzenin bulunduğunu ve bunun da boş ve anlamsız olmadığını; kâinatın insan varlığına uygun ve yararlı biçimde düzenlendiğini ve  bu düzenin de Allah tarafından konulduğunu ifade eder. Dolayısıyla...

“KUR’AN İSTİSMARI” “Anlama”, insan  hayatındaki  en temel sorunlardan  biri  olma özelliğini hep korumuş ve korumaya da devam etmektedir.  Zira bir çok sebeple insan, duyduğunu ve okuduğunu ya anlayamamakta, ya da eksik veya yanlış anlamaktadır.  Bu olguyu, sosyal hayatımızda yaşadığımız kadar,...

Doğum zamanı ve ölümü ile ilgili olarak  Hz. İsa kadar tartışılan bir başka peygamber  var mıdır? Sorusunu sormak, sanırım yanlış olmayacaktır. Zira Hz. İsa’nın doğumu ile ilgili olarak Hristiyanlık aleminde; Noel kutlaması ve onun ölüp ölmediği konularında ise  ülkemizde yapılan...

Liyâkat, “lâyık ve yeterli olma” demektir. Kısaca talip olunan işi yapabilme yeteneğine, bilgisine ve tecrübesine sahip olmayı, ifade eder. Kur’an da görev verilecek kişilerde  liyâkat aranmasını, diğer bir deyişle “emanetin ehline verilmesini” emreder. Ancak  bir emir ve  bir  ilke olarak...

“Yerleşik düşünce kalıpları, gelenekler, değer yargıları, alışkanlıklar ve kültürel değerler gibi birçok değişkenin etkileşimiyle oluşan düşünme tarzına” zihniyet deniliyor. Zira her yaşam biçimi, zamanla kendi kültürünü ve zihniyetini  oluşturuyor, dolayısıyla da  bir zihniyetin oluşması  ve değişmesi de kolay olmuyor. Bir...

Huzur, her insanın aradığı ve özlemini çektiği “rahatlık, gönül rahatlığı, baş dinçliği” demektir. Çoğu kere mutlulukla karıştırılmaktadır. Zira mutluluk, “saadet ve bahtiyarlığı”,  kısaca bir şeyi elde etmekten duyulan kıvancı ifade eder. Bu nedenle “Mutluluk andır; yaşanır, gelir ve geçer. Huzura...

Bilim adamları, insanı motive eden, olumlu ve olumsuz tutum ve davranışlara sevk eden duygulardan ve içgüdülerden söz ederler. “Bir canlı türünün bütün bireylerinde akıl ve düşünceden bağımsız olarak doğuştan gelen bilinçsiz her türlü hareket ve davranışa” içgüdü denilirken; “Duyularla algılama;...

CEVAPLARINI ARAYAN DİNDARLIK SORULARI Bir din olarak İslam’ın, bir şekli, bir de o şekle hayat veren ruhu vardır. İbadetler  ve muamelat şekli, iman ve ahlak ise ruhu  simgeler.  Şayet müntesipleri, onun  hem ruhunu, hem  de  şeklini  birlikte yaşıyorsa İslâm,  fert...