Prof. Dr. Celal KIRCA

“Medeniyet”, kök anlamı itibariyle Arapçada “şehir” anlamına gelen Medine isminden Osmanlı Türkçesinde türetilmiş bir kelimedir. Bu kelimesinin karşılığı Batı dillerinde “civilisation” olup Latincede “şehirli” anlamına gelen “civilis” kelimesinden türetildiği bilinmektedir. Batı düşünce sistemindeki bu anlamı karşılamak üzere Osmanlı Türkçesinde medeniyet...

Bir şeyin kavramı, o şeyin bilgisidir. Bu sebeple insanların bütün iradî eylemleri, kazandığı kavramlara bağlıdır ve kavramla­rın kendisi de, elde edilme yolu da karmaşık bir yapı arz etmektedir.  Dolayısıyla her insan,  öğrendiği ve anladığı kavramlara göre düşünce ve  davranış  farklılıklarına...

Güven, İnsanlar arası ilişkilerde olması gereken  en temel ilkelerden biridir.  Daha açık bir  ifade ile insanlar arasında esas olan, insanların birbirlerine güvenmeleri, ihanet etmemeleri,  verdikleri sözde durmaları ve asla  yalan konuşmamalarıdır. Teoride  doğru olan bu ilkenin, maalesef insanların çıkarları söz...

“Aşırı sevgi ve bağlılık duygusuna” aşk denildiği gibi,  “bir şeye  aşırı istek ve  tutkuya” da hırs, deniliyor ve  ihtirâsla aynı anlamı ifade ediyor.  Bu kavramın konularına ve alanlarına göre  olumlu veya olumsuz  bir anlam içeriğine  sahip   olduğu; genellikle de olumsuz...

AFFETMEK ÇOK MU ZOR? İnsanın kendine kötülük ve haksızlık edeni, suç veya günah işleyeni bağışlamasına, af  deniliyor.  Bir başka  ifade ile af,  insanın   yaşanan olaylar  karşısında öfke, kızgınlık ve kırgınlığının hafiflediğini fark etmesi, dolayısıyla  da insanları olması gerektiği gibi...

Türkü formunda  bestelenen “Yolun Sonu  Görünüyor” adlı şiirin bir beytinde, “Bu dünyanın direği yok Merhameti yüreği yok”  denilmekte  ve  bu dünyanın merhametsizliğinden ve yüreksizliğinden şikayet edilmektedir.  “Merhameti ve yüreği” olmayan  bu dünyadan kasıt ise  yaşanan  acılar, olaylar, ıstıraplar, çaresizlikler ve...

Bir arada ve toplu olarak yaşamak zorunda olan insanların, çoğu kez metot farklılıkları, eskileri körü körüne taklit;  olguları ve olayları aynı ölçüde anlayamama; anlayış ve idrak farklılığı; başkalarına hükmetme arzusu; bencillik, kıskançlık ve başkaları aleyhine menfaat sağlama gibi sebepler yüzünden...

TÜİK verilerine göre, evlenenlerin sayısı, 2022 yılında 575 bin 891 iken, 2023 yılında 565 bin 435’ e gerilemiş;  boşanan çiftlerin sayısı ise  2022 yılında 182 bin 437  iken   2023  yılında 171 bin 881 olmuş. Bu istatistikî  bilgi, yaklaşık   üç evlilikten...

İYİLİKTE  YARDIMLAŞMAK VE YARIŞMAK  Kur’an, “iyilik ile kötülüğün bir olmadığını” ifade ederek yapılan kötülüğe iyilikle karşılık verilmesini  tavsiye eder; bununla da  yetinmeyerek Müslümanların iyilikte, hayır işlerinde  ve  takvada yardımlaşmalarını, hatta yarışmalarını  da ister. Buna karşılık  günahta  ve düşmanlıkta yardımlaşmalarını da...

Cehalet, dün olduğu gibi bugün de  insanlığın  en önemli  sorunlarından biridir ve belki de mevcut sorunların en başında  yer almaktadır. Nitekim Kur’an’da  ilmin ve  öğrenmenin öneminden, cahilliğin ise kötülüğünden  söz edildiği ve insana “Bilmediğin şeyin ardına düşme, doğrusu  kulak, göz...

Her çağın kendine özgü, dinî, ahlakî, ilmî,  siyasî, iktisadî  ve sosyal  sorunları olmuştur  ve olmaya da devam etmektedir. Ancak   bunlar arasında ahlakî sorunların geçmişte günümüzdeki kadar dikkat çekici bir  konuma  gelip gelmediği bilinmese de, günümüzde ciddi bir sorun haline geldiği...

Günümüzde bazı  kişilerin,  özellikle de  hedonizmin etkisinde kalan  ve bu nedenle de    kurallara ve özellikle de dinî kurallara karşı antipati duyan, hatta karşı çıkan  gençlerin “Öğüt verme, örnek ol” dedikleri  görülüyor.  Analiz edildiğinde bu sözün,  gerçeğin  sadece yarısını ifade ettiği,...

Kur’an, kendi ana misyonunu hayatın her alanında insanlara” hidayet/ yol gösterme/ kılavuzluk etme” olarak  açıklar. Bu nedenle onun “hidayet” inin, sadece iman, ibadet, ahlak ve hukuk   konularıyla sınırlı olmadığı,  bilakis  tarihî, siyasî, iktisadî, ilmî, kültürel vs. gibi  alanları da  kapsadığı  ...

Merhum Ali Fuad Başgil, “İlmin Işığında Günün Meseleleri” isimli  kitabında  şu görüşlere  yer verir: “Kanaatim şudur ki, biz Türkleri, gerek fert ve gerek cemiyet olarak, Garplılardan ayıran ne zekâ, ne kabiliyet, hatta ne de çalışkanlıktır. Kudret eli, Türk’e, terakkinin temel...

Doğruluğun ölçütünü, zaman, mekan ve şahıslarda arama yerine,  Hz. Ali’nin “Hakikati insanlarla tanımayın, önce hakikati tanıyın ki, insanları onunla tanıyasınız”  sözünde  olduğu gibi  ilke ve kurallarda aradığımızda, doğru  yöntemi de öğrenmiş ve uygulamış  oluruz. Zira  amaçlarımızın doğruluğu  kadar, o amaçlara...

İnsan biyolojik, sosyal ve kültürel niteliklere sahip olan tek canlıdır.  Dolayısıyla seçme hürriyetine sahiptir.   İnsanı diğer canlılardan ayıran en önemli özelliği de onun sosyal bir varlık oluşudur.  Nitekim o, bir yanda sempati, sevgi, saygı, anlayış, ihsan, merhamet, onur, tevazu, af...

“İyilik”, “Karşılık beklemeden yapılan yardım, lütuf, kerem ve ihsan” olarak tanımlanıyor. Dolayısıyla iyilik yapan insana da “iyi insan” deniliyor.  Bu nedenle insanların arzu ve isteklerini yerine getiren, onlara yardımda  bulunan ve bir şekilde  faydası dokunan herkes, günümüzde iyi insan olarak ...

Allah Teâlâ, insanların yaptıkları işlere dikkat çekerek “Her birinizin yaptığı işler farklıdır” der ve sahip olduklarından  verenler ile vermeyenleri; haramlardan  sakınanlarla sakınmayanları; “hüsna”yı /en güzel sözü/kelime-i tevhidi  tasdik edenlerle etmeyenleri de  bu farklılığa örnek olarak  verir ve  daha  önemlisi  her...

İslâm’ın ilk dönemlerinde sıkça  tartışılan “amel imanın bir parçası mıdır, değil midir?”. Konusu kadar olmasa da, günümüzde tartışılan önemli  konulardan biri de din-ahlak ilişkisidir. Ahlak, dinden midir, değil midir? Diğer bir ifade ile ahlak, dinin bir parçası mıdır, değil mididir?...

Haz, “acının karşıtı olarak  hoşlanma ve  tat alma” demektir. Hoşnutluk ise “bir  şeyden duyusal, ya da ruhsal/manevî sevinç duyma”  anlamlarında kullanılmakta. Anlık veya  sürekli olmak üzere ikiye  ayrılmaktadır.  Dolayısıyla hayatın anlamını,  “haz” da  arayan dünya görüşüne “hazcılık/hedonizm” adı verilmektedir. Bunun...

“Unutma, önceden öğrenmiş olduğumuz bilgi, beceri ve nesneleri hatırlama ve tanıma yetisinin  geçici veya sürekli olarak yitirilmesi” demektir.   Bu da  uzun süre  kullanılmayan, yada “hatırlandıkça üzüntü, rahatsızlık veren anı, kişi ve bilgilerin bilinçaltına atılması” anlamına gelmektedir.   Diğer bir ifade  ile...

İnsanlık, tarihî süreç içinde devrim niteliğinde üç önemli aşamadan geçerek bugünkü kültürel, sosyal ve ekonomik seviyesine ulaşabilmiştir. Bu üç önemli aşama sırasıyla tarım, sanayi ve bilişim dönemleridir. Her dönem kendi toplum yapısını, kültürel dokusunu ve medeniyet anlayışını oluşturmuştur. Nitekim tarım...

Aşıkpaşaoğlu Tarihi’nde şu  bilginin de yer  aldığı görülüyor:. Fatih Sultan Mehmet,  ordusu ile birlikte Uzun Hasan’ın anası Sârâ Hatun’u da yanına alıp  Bulgar Dağı’ndan Trabzon’a  gitmek için yola koyulur.  Fatih  bu dağın pek çok yerini yaya yürür. Sonunda Trabzon’a varırlar....

İslâm’ın bir normu ve bir de formu vardır. Kur’an normu/özü, sünnet de formu/şekli belirler. Samimiyet ve ihlas ise  dinin “öz” ünü ifade eder ve bu özü de “takva” temsil eder.  Nitekim Hz. Peygamber’in “Din samimiyettir”  sözü,  bu öze işaret ederken,...

Kur’an’da, iki farklı Müslüman tipinden ve kişilik özelliklerinden söz edildiği görülür.  Bunlardan biri, İslâm’ı kabul eden,  onu tanıyan, fakat imanı tam olarak kalbine yerleşmemiş olan Müslüman tipi, diğeri ise İslâm’ı kabul eden ve  bütün benliği ile ona inanan Müslüman tipidir....

Atomik/parçacı değil de bütüncül bakış açısı ve sistematik  bir düşünce ile Kur’an’ı anlamaya  çalıştığımızda, onda İslâmî hayat için öngörülen kuralların, barışta ve  savaşta olmak üzere iki farklı  alana yönelik olduğu, fakat bu kurallardan  önemli bir  bölümünün hem barışta, hem de...

“İpe un serme” deyimi, Nasrettin Hoca’nın bize bir armağanıdır. “Yapılması gereken bir iş konusunda türlü bahaneler üreterek ve bazı sebepler ileri sürerek işe engel  olmayı” ifade eder. “Bir gün komşusu Nasrettin Hoca’nın kapısını çalar.  Ve ona,  ‘Hocam evde  çamaşır yıkandı,...

İnsan, zamanla kayıtlı bir varlık. Ömrü, doğumu ve ölümü ile sınırlı. Bu nedenle zaman,  Müslüman için  çok önemli. Çünkü Müslüman, yaptıklarının karşılığını bir gün  mutlaka göreceğini bilir ve  buna inanır. Bu nedenle de hayatını iyi ve doğru yaşamak ve iyi...

DİNÎ İLİMLERDE BİR GELECEK TASAVVURU OLUŞTURULABİLİR Mİ? İslami kültürümüzü, sadece tekrar etmek, yüceltmek ve günümüze taşımak, çağdaş problemlerimizi çözmeye yetmemektedir. Zira geçmişten günümüze intikal eden İslamî kültür, büyük oranda “Epistemik Cemaat” kültürünü yansıtmaktadır. Bu durumun, günümüzde cemaatçi bir toplum modelini benimseyen...

Belagat, Arap Edebiyatında bir sanattır. Ve  “Mukteza-i hale göre ( yaşanan duruma göre) söz söyleme” sanatı olarak tanımlanır. Sözün yerinde ve adamına göre söylenmesini ifade eder. Nitekim  Kur’an’da da bu edebî sanatın bir araç olarak kullanıldığı, dolayısıyla ayetlerin  nüzul sebeplerinin...