Prof. Dr. Celal KIRCA

2002 yılıydı. Diyanet İşleri  Başkanlığı’ nın  irşat ekibine dâhil olarak hacca gitmiştim. Mekke’de fetva ekibi ile  birlikte irşat ekibine, alanı hayli  geniş  bir  büro tahsis edilmişti. İrşat ekibi olarak  çoğu zaman görev haricindeki  zamanlarımızı  burada geçiriyor, dinî ve ilmî sohbetlerde...

Tarihi süreç içinde “Din nedir?” sorusu  hep sorulmuş, bakış açılarına ve  yaklaşım tarzlarına göre farklı din  tanımları yapılmıştır. Nitekim dini,” Akıl sahiplerini Peygamberin bildirdiği gerçekleri benimsemeye çağıran ilâhî bir kanun”  olarak tanımlayanların yanında ; “Akıl sahibi şu­urlu insanları, irade...

İnançlarımızı oluşturan, referanslarımızdır, hatta bundan öte o referanslarımızı anlama ve yorumlama tarzımızdır. Zira anlama ve yorumlama tarzımız, nasıl düşündüğümüzü ve nasıl anladığımızı tayin ve tespit eder. Bu nedenle doğru bir din anlayışı için doğru bir Kur’an tasavvuruna ve doğru bir...

İnsan, kendini motive edecek duygulara, varlıkları algılayacak duyu organlarına, akıl, zekâ ve irâde gibi yeteneklere sahip olan, sosyal bir varlıktır. Bu fıtrî yapısından dolayı da insan fizikî, sosyal ve psikolojik olaylardan etkilenmekte ve hangisinden daha fazla etkilenmiş ise, davranışlarını da...

Her medeniyet, kendi değerleri üzerine kurulur ve yükselir. Aslında medeniyet bir değerler sistemidir. Zira her medeniyetin temelinde mutlaka bir kültür mevcuttur. Bu nedenle kültürsüz bir medeniyetin varlığından söz edilemez. Her ne kadar medeniyetlerin  bazı ortak yanları olsa da, farklı yanları...

Ferid Kam, yakın dostu Mehmet Âkif’e  yazdığı 30 Mayıs 1913 tarihli  mektubunda, “İhtimal ki ‘san’at san’at içindir; san’attan maksat yine san’attır, san’atta dinî, ahlâkî siyasî bir gâye aramak abestir’ diye senin mesleğine i’tirâz edenler, onu hoş görmeyenler vardır. Fakat o...

Duygu, düşünce ve fikirler,  kavramlarla ifade edilir. Her kavramda ise iki özellik bulunur. Bunlardan birincisi, o kavramın seçikliği, diğeri ise açıklığıdır. Kavramın seçikliği, var olanı diğer var olandan ayıran niteliktir. Bu nitelik, çerçeve olarak var olanın ifadesidir.  İnsanı attan, nehri...

Hayat felsefesi, hayatı “anlama ve algılama” tarzımıza göre  “niçin, neye göre ve nasıl  yaşadığımızın bilincinde olmak” demektir. Daha açık bir ifade ile  hayatımızı  hangi kriterlere göre  niçin ve nasıl yaşıyoruz? Sorularına vereceğimiz samimi cevaplar, bize bir hayat felsefemizin olup olmadığını...

Hacca giden bir Karadenizli, Kâbe’nin karşısında oturup namaz vaktini beklerken, kafile başkanı olan müftüye, Hz. Peygamber’in kaç defa hac yaptığını sorar; müftü de, “Bir defa” der. O hacı bir müddet sukut edip  derin derin düşündükten sonra müftüye yönelerek, “Hocam, Peygamberimizin...

Tarih  boyunca  düşünürler ve bilim adamları, “insan” ı yani kendisini tanıma ve tanımlama  gayreti içinde olmuşlardır. Nitekim kimine göre insan, “hayvan-ı nâtık / konuşan canlı”; kimine göre “düşünen canlı”;  kimine göre “eşref-i mahluk/yaratılmışların en şereflisi”;  kimine göre “ homo ekonomikus/...

Kur’an’ın, tenzil döneminde hayatın merkezinde yer aldığı; tenzil sonrası dönemlerde ise Kur’an’la birlikte rivayetlerin  de  yer almaya başladığı ve özellikle bazı rivayetlerin  düşünce sistemlerinin oluşumuna  da önemli  katkı yaptığı görülüyor. Bunun en belirgin örneğini de “yaratılış” konusundaki rivayetler oluşturuyor.  Dolayısıyla...

İman,  varlığı itibariyle güvene dayalı derunî bir  eylemin adıdır. Dolayısıyla da onda zorlama olmaz, zorlama ile inanan  kişi  ise“ mümin” değil, “münafık” olur.   Bu  nedenledir ki Kur’an, “İsteyen inansın, isteyen inanamasın” der. İmanda önemli olan inanılan şeyin/objenin  ne olduğudur; zira...

Kıssa, sözlük tanımıyla hikaye demektir,  Kısasu’l Kur’an/ Kur’an kıssaları” ise    kısaca “Kur’an’da  yer  alan peygamberler ve  kavimleriyle ilgili yaşanmış  hayat hikayeleri” ni ifade eder,  az da olsa peygamber olmayan bazı  kişilerin hikayelerinden   de söz edildiği görülür.  Bunlar arasında önemli bir...

Kıssa, sözlük tanımıyla hikaye demektir,  Kısasu’l Kur’an/ Kur’an kıssaları” ise    kısaca “Kur’an’da  yer  alan peygamberler ve  kavimleriyle ilgili yaşanmış  hayat hikayeleri” ni ifade eder,  az da olsa peygamber olmayan bazı  kişilerin hikayelerinden   de söz edildiği görülür.  Bunlar arasında önemli bir...

Müslüman, hayatını yaşarken karşılaştı­ğı bütün olaylarda ve yapacağı bütün davranışlarda kendisine yol gösterecek dinî bir ölçüte sahip olmak zorundadır. Bu­nun için de kendisi için bir bilgi objesi olan  Kur’ân’a yönelmesi ve onun verdiği bilgileri, önerdiği kural ve ilkeleri öncelemesi gerekmektedir....

Ramazan, kamerî takvimdeki dokuzuncu ayın adıdır. Kur’an’ın  indirildiği dönemde kamerî ay takvimi kullanıldığı için bu ayın, diğer aylara göre bir ayrıcalığı olmuştur. Ramazan  ayının sahip olduğu bu  ayrıcalık, bir  zaman dilimi oluşundan değil; bu zaman diliminde meydana gelen  önemli olaylar...

Müesseseler, içinde doğdukları milletlerin ihtiyaçlarının ve duygularının bir sonucudur. Yani her kuruluş, mutlaka bir ihtiyaçtan doğar. Bu nedenle bir müesseseyi tahlil etmek istediğimiz zaman, ihtiyaç kavramını, mutlaka dikkate almak zorundayız. Sosyal bilimler, ihtiyaç kavramını biyoloji ve psikolojiye borçludur. Biyolojide ihtiyaç...

Empati, “Bir insanın kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak, olaylara onun bakış açısıyla bakmaya çalışması”, ya da  “Karşısındakinin duygu ve düşüncelerini doğru olarak anlaması ve  hissetmesi” olarak tanımlanır. Daha açık bir ifade ile  empati, bir kişinin kendisini  muhatabının yerine koyarak onun...

Prof. Dr. Celal Kırca Cehâlet, insanı  duygularının ya da  duyduklarının  esiri yapan etkenlerin başında yer alır. Bu nedenle kimi insan, görece bir cehalet dünyasında yaşadığı için  neyi ne kadar  biliyorsa onu gerçek zanneder ve  onun haricindeki hakikatleri  öğrenme zahmetine katlanmaz,...

Toplum hayatında inanılan gerçekliğin yanında, bir de yaşanılan gerçeklik söz konusudur. Gün­cel değerler olarak da bilinen yaşanılan gerçeklik, toplum hayatında  zaman zaman  ortaya çıkan, yükselen  veya  alçalan değerleri ifade ederler.  Dolayısıyla her insan,   bir  şekilde dinî  hayatını yaşar­ken sosyal, kültürel,...

Dinî kültürümüzde kitap denilince insanların aklına “Kur’an” gelmekte, zaman zaman bazı vaizlerin de “kâinat kitabı”n dan  söz ettikleri görülmektedir. Kur’an’da  kâinatla ilgili  bazı  bilgiler yer alsa da, “kâinat kitabı” ifadesi yer almaz. Buna karşılık  vahye dayalı kutsal kitaplarla birlikte bir...

Ünlü bir düşünür, “insan, insan olarak doğmaz, insan olunur” der.   Bunun anlamı, insanın olgunlaşmış bir varlık olarak  dünyaya gelmediği,  fakat olgunlaşma potansiyeline sahip  bir varlık olarak dünyaya gelmiş olduğudur. Bu nedenle insanın  olgun bir varlık olabilmesi için, “olma” sürecini yaşaması...

Bazı insanlar, çoğu kere takdir ve teşekkürlerinde cimri;  tenkitlerinde ise   ifrata varacak ölçüde  cömerttirler, dolayısıyla da tenkit  adı altında hakaret ettiklerinin  farkında bile olmazlar. Takdir, bilindiği gibi “Bir sözü ya da davranışı beğenmek ve bunu karşı tarafa bildirmek”; tenkit ise...

Her davranışın temelinde mutlaka psikolojik, sosyolojik ya da dinî bir etkenin varlığından söz edilir. İnsanın sorumluluğu da bu kurala tabidir. Bu sorumluluğu  Yüce Yaratıcı, Ahzab suresinin 72 .ayetinde “emaneti” göklere, yeryüzüne ve dağlara teklif ettiğini, ama onların bu emaneti yüklenmekten...

  İnsanın erdemli davranışlardan  biri de olduğu gibi görünmesi ve  göründüğü gibi  de olmasıdır. Bu nedenledir ki Mevlana “Ya olduğun gibi görün, ya göründüğün gibi ol”  deme ihtiyacını  hissetmiştir. Türkçe’ de olduğu gibi görünmemeye,  iki yüzlülük deniliyor, “dürüst olmama” yı,...

Sevgiyi, dostluğu ve bağlılığı  devam ettirmenin, kısaca bu  bağlılığı  sürekli  kılmanın  adına “vefa” deniliyor; dolayışıyla da sevginin dostluğun, bağlığın, minnettarlığın ve sadakatin  de en temel göstergesi olarak kabul ediliyor. Vefa, tıpkı sevgi de olduğu gibi bir projektöre  benziyor, kime yöneltilmiş...

Prof. Dr. Celal Kırca Güven, İnsanlar arası ilişkilerde olması gereken  en temel ilkelerden biridir.  Daha açık bir  ifade ile insanlar arasında esas olan, insanların birbirlerine güvenmeleri, ihanet etmemeleri,  verdikleri sözde durmaları ve asla  yalan konuşmamalarıdır. Teoride  doğru olan bu ilkenin,...

“Konfüçyüs’e “Bir ülkeyi idare etmeye çağrılsaydınız, yapacağınız ilk iş ne olurdu?” diye sormuşlar. O da “İşe önce dili düzeltmekle başlardım. Çünkü dil bozulursa kelimeler, düşünceleri iyi anlatamaz. Düşünceler iyi anlatılmazsa, yapılması gereken işler yapılamaz. Görevler gereği gibi yapılmazsa, töre ve düzen...

İnsan, içinde yaşadığı  sosyal, kültürel ve  dinî şartlara  göre bazı konulara  daha fazla önem ve değer  verme ihtiyacı hisseder. Çağlara göre şartlar  değiştikçe, konulara verilen  önem ve değerlerde  de değişimler olur.  Nitekim İslâm’ın ilk yüz yıllarında Müslümanların, dinî  kavramların anlamları...

Bazı kavramlar vardır, anlaşılması  kolaydır; insanlar onları anlamak için fazla zorluk çekmezler.  Somut kavramlar, genellikle bu gruba dahildir. Bazı kavramlar vardır, anlaşılması  o kadar kolay değildir, hatta zordur. Bunların başında ise  soyut kavramlar, özellikle de Kur’an’ın  “müteşabih” diye tanımladığı kavramlar...